Ἰούλιος 2011: ΤΟ ΚΥΒΕΥΜΑ

Ἕνας μήνας τώρα πυκνοῦ καιροῦ, χρόνος ταχύς, δείχνει ἀκόρεστος, ἐκρηκτικός, σὰν πυρακτωμένη μπίλια ποὺ γυρίζει, σφαίρα ποὺ σχίζει ἀκαριαία τὸν χῶρο ποὺ φαινόταν ἀκίνητος, ξένος, παραδομένος στὰ καυσαέρια τῆς ἀνεμελιᾶς, ὑποταγμένος στὶς φραπεδιὲς τῆς ἀνημπόριας. Ὁ χῶρος ἀπέκτησε ἄλλο νόημα, πύκνωσε κι αὐτός, ἔτσι ποὺ ξάφνου ὁλάκερη ἡ πόλη ἔγινε Πλατεία κι ἡ πλατεία ὅλη ἡ πόλις, ξαναβρίσκοντας τοὺς ἀπὸ παληοὺς καὶ νέους αἰῶνες ρόλους του:...

...παραμέρισε, ὁ χῶρος, τὰ ἀντικείμενα καὶ γέμισε ἀνθρώπους, ἔπαψε νὰ εἶναι νευρωσικὸ ἀντικείμενο καὶ ἔγινε ἐνδιάθετο ὑποκείμενο· παραμέρισε τὴν ἀνταλλαγὴ καὶ γέμισε χρήση. Γέμισε διάθεση. Ἡ πλατεία γέμισε ὀργή, ἡ πλατεία γέμισε γιορτή. Μέσα ἀπὸ τὴν ἀθρόα συνάντηση, τὸ κέντρο τῆς πόλης ἀποκατέστησε τὴν λειτουργία του, ἔγινε τόπος συνάντησης τοῦ δήμου, Πνύκα διαβούλευσης, συμμετοχῆς στὸ συλλογικό, ἔκφρασης. Γέννησε μία συνείδηση τοῦτο τὸ γεγονός - ἆρα μία δυνατότητα.

Ἕνα μῆνα μετά, ἡ πλατεία δείχνει νὰ κυριαρχεῖται ἀπὸ ἀμηχανία καὶ ἀπογοήτευση. Πληρώνει τὴν ἀσάφειά της. Πρόσκαιρα; Ὅ,τι κι ἄν πεῖ κανεὶς γιὰ τὶς ἀνεπάρκειες καὶ τὶς ἐλλείψεις τοῦ κινήματος τῆς πλατείας, δύο μέρες (14 και 15 Ιουνίου) ἄρκεσαν γιὰ νὰ καταδείξουν τὴν ἀπὸ καιρὸ εὔθραυστη νομιμοποίηση τοῦ πολιτικοῦ συστήματος: ἔρμαιη μιᾶς ὀργῆς ποὺ ἀφέθηκε νὰ μείνει σκέτη ὀργή, ἡ πλατεία φύτευσε προσδοκία καὶ προσανατολισμό, φύτευσε πρακτικὲς -τὰ πρῶτα λόγια ἀπὸ ἕνα Ἄξιον Ἐστί- στὰ παρτέρια τοῦ χρόνου. Θὰ συνεχίσει - καὶ ἀναπόφευκτα θἀ ἀναμετρηθεῖ μὲ τὴν ἔλλειψή της σὲ στόχους ἐπαρκοῦς σαφήνειας.

Ὁ χρόνος ἀπέκτησε, κι αὐτός, ἄλλο νόημα: Ἀνακτήθηκαν μνῆμες, τὸ παρελθὸν ὅλο ἐδῶ, ξάφνου στὴν πλατεία κατέβηκαν μαζύ μὲ τοὺς ἀγανακτισμένους καὶ οἱ γενιές τοῦ Μακρυγιάννη καὶ τοῦ Κλεισθένη, τοῦ Πολυτεχνείου καὶ τῆς διαδήλωσης τοῦ Δεκέμβρη τοῦ '44, ἡ γενιά τοῦ Δεκέμβρη 2008. Μνῆμες ἀγώνων καὶ ἀντίστασης, μαζύ μὲ διατυπώσεις μέλλοντος. Παρελθόν, παρὸν καὶ μέλλον μαζύ, ταυτόχρονα, στὸν τρέχοντα χρόνο. Ἀνάκατα, ἀμήχανα, θυμωμένα, ἀντιφατικά· λειψά, κυρίως λειψά.

Δὲν γίνεται ὅμως κάθε μέρα αὐτό, αὐτὸ ποὺ κάνει κάποιες στιγμὲς καὶ κάποιες εὐκαιρίες ἱστορικές. Τὸ μέλλον «εἶναι» ἤδη ἐδῶ, πυκνὰ παρόν καὶ αὐτό, μέσα σὲ ἀποφάσεις, ἐπιλογές, σταυροδρόμια, συγκρούσεις. Τὸ μέλλον σὲ τοῦτες ‘δῶ τὶς πυκνὲς ὤρες τοῦ παρόντος κυβεύεται. Τώρα. Τὸ Φθινόπωρο ἴσως εἶναι ἀργά...

Ἔτσι εἶναι φίλοι ἀναγνῶστες: ἐκεῖνο ποὺ σαρώθηκε γοργὰ εἶναι οἱ ἐλπίδες τῶν (πολλῶν) τεχνοκρατῶν καὶ τῶν (κάποιων ἀφελῶν) πολιτικῶν γιὰ σχετικὴ ἔστω ἐπιτυχῆ πορεία τοῦ Μνημονίου. Κανείς, οὔτε οἱ πιὸ ἔνθερμοι ἀρχικοὶ ὑποστηρικτές του στὴν Ἑλλάδα καὶ στὸ εξωτερικό δὲν πιστεύουν ὅτι μπορεῖ ἡ χώρα νὰ βγεῖ ἀπὸ τὴν κρίση μὲ τέτοιες πολιτικές. Τὰ ἴδια ἰσχύουν ἤδη καὶ γιὰ τὶς προοπτικὲς τοῦ Μεσοπρόθεσμου.

Ἐκεῖνο ποὺ σαρώθηκε γοργὰ εἶναι ἡ κοντόφθαλμη καὶ ρηχὴ πολιτικὴ τοῦ Ἀντιμνημονιακοῦ Μετώπου, ἡ χρεωκοπία τοῦ μετωπισμοῦ τῆς Ἀριστερᾶς (καὶ τῶν προοδευτικῶν) ποὺ χαϊδεύουν κι ἀναμασοῦν ἔωλα κεϋνσιανὰ διανεμητικὰ αἰτήματα ἀφήνοντας ἀναπάντητα τὰ πιὸ κρίσιμα πολιτικά καὶ γεωστρατηγικὰ ζητήματα τῆς χώρας - ὄντας καὶ σὲ αὐτό τὸ σημεῖο πίσω ἀπὸ τὶς πολιτικὰ σκεπτόμενες ἐλὶτ καὶ τὰ think tanks τοῦ συστήματος ποὺ ἀκριβῶς πάνω σὲ αὐτὰ τὰ ζητήματα ἀσκοῦν πολιτικὲς αἰχμῆς.

Ἐκεῖνο ποὺ σαρώθηκε γοργὰ εἶναι ὁ χοντροκομμένος ἀντι-Μέρκελ πατριωτισμὸς κι ἡ ἀκόμη πιὸ χοντροκομμένη «ἀντι-ἐξαρτησιακή», ἀντι-εὐρωπαϊκὴ κ.λπ ρητορική.

Ἐκεῖνο ποὺ σαρώθηκε γοργὰ εἶναι ἡ νομιμοποίηση τοῦ συστήματος νὰ ἀπορροφᾶ τὶς ἀνεπάρκειες κι ἀντιφάσεις του μέσα ἀπὸ τὸ διπολικὸ πολιτικὸ σύστημα Κεντροδεξιὰ-Κεντροαριστερά.

Ζοῦμε λοιπὸν αὐτὲς τὶς μέρες, τὸ ζήσαμε τὸν μῆνα ποὺ πέρασε, μία χρεωκοπία, ἢ μᾶλλον πολλὲς γοργὲς χρεωκοπίες μαζύ! Ζήσαμε τὴν χρεωκοπία τῆς μνημονιακῆς πολιτικῆς τοῦ συστήματος καὶ τῆς ἀντι-μνημονιακῆς πολιτικῆς τῶν διάφορων προοδευτικῶν τῆς κεϋνσιαριστερᾶς. Ἄπαντες προσπαθοῦν τώρα νὰ  πετύχουν μία ...ἐλεγχόμενη πτώχευση τῶν πολιτικῶν τους.

Ἀναφέρομαι στὴν ἀνικανότητα, στὴν ἀφασία τῆς Ἀριστερᾶς, τόσο τῆς καθεστωτικῆς ὅσο καὶ τῆς κινηματικῆς.Εἶναι παρωχημένη, ἀνίκανη νὰ καταλάβει, νὰ υπερβεῖ, νὰ θελήσει. Χωρὶς ἐργαλεῖα γιὰ τὸν συμπυκνωμένο καιρό, χωρὶς ματιὰ γιὰ τὸ καινούργιο, χωρὶς θάρρος γιὰ τὸ ἀβέβαιο, χωρὶς προσανατολισμὸ γιὰ τὴν δυνατότητα - ποὺ ποτὲ στὴν ἱστορία δὲν γεννήθηκε ἀπὸ μόνη της.

Ἀναφέρομαι στις στενάχωρες ἐξελίξεις στὴν Σπίθα τοῦ Μίκη. Ἡ ταχύτητα καὶ ἡ ἔνταση τῆς περιόδου ἔφερε γρήγορα στὴν ἐπιφάνεια καὶ ἔδειξε τὴν κρίση καὶ τὰ προβλήματά της (βλ. σχετικὸ ἄρθρο τοῦ φυλλομάντη). Δὲν μπόρεσε νὰ ἀποφύγει τὴν παθογένεια τῆς παραδοσιακῆς νοοτροπίας τῆς Ἀριστερᾶς γιὰ τὴν πολιτική: τὸν μετωπισμὸ καὶ τὸν γιακωβινισμό. Δὲν μπόρεσε νὰ ἀποφύγει τοὺς πιὸ χοντροκομμένους ἀρχαϊσμούς της ὅτι τὸ κοινωνικὸ ὑποκείμενο ἀποκτᾶ σῶμα μέσα ἀπὸ μετωπικὲς πολιτικὲς «πεφωτισμένων» πάνω στὰ οἰκονομικὰ προβλήματα. Δὲν μπόρεσε νὰ κατανοηθεῖ ἡ κρίση -ἀλλὰ καὶ ἡ Πλατεία- σὰν αὐτό ποὺ πράγματι εἶναι: κριτικὴ τῆς ἴδιας τῆς πολιτικῆς, τοῦ πῶς κατανοεῖται καὶ πῶς ἀσκεῖται.

Τὸ στοίχημα

Ὅλοι αὐτοὶ ἔχουν μείνει πίσω ἀπὸ τὰ πράγματα, πίσω ἀπὸ τὴν μέση κοινωνικὴ συνείδηση καὶ πίσω ἀπὸ το κίνημα τῆς πλατείας, πολλὰ βήματα πίσω ἀπὸ τὰ στοιχήματα καὶ τὰ αἰτήματα τῶν καιρῶν - ἀπὸ τὸν ὥριμο σὲ διάθεση προσανατολισμό, τὸν ὡστόσο σπερματικὸ κι ἀντιφατικὸ σὲ διατύπωση, ποὺ πλανᾶται στὸν ἀέρα. Βρίσκονται πίσω ἀπὸ τὸ ἀναπόδραστο αἴτημα, τὸ ἀπαράκαμπτο στοίχημα γιὰ ἀπάντηση στὸ κυριάρχο πρόβλημα, δηλαδὴ στὸ πολιτικὸ πρόβλημα τῆς χώρας, τὸ πρόβλημα τῆς ὑπέρβασης τοῦ πολιτικοῦ της συστήματος· αἴτημα καὶ πρόβλημα κεντρικό, κομβικό, χαῖνον, ποὺ περιμένει ἀπάντηση-προϋπόθεση γιὰ ἐπαρκεῖς ἀπαντήσεις στὸ Ἐθνικό, τὸ Δημοκρατικὸ καὶ τὸ Κοινωνικὸ ζήτημα τῆς χώρας· αἴτημα καὶ συνείδηση ὅτι αὐτὸ σήμερα περνάει μέσα ἀπὸ τὴν ἀνάγκη γιὰ Βαθειὰ Δημοκρατία, γιὰ ριζικὸ ξεπέρασμα τοῦ πολιτικοῦ συστήματος καὶ κατεδάφιση ὅλης τῆς πολυπλόκαμης συστημικῆς παράγκας.

Ἐκείνο ποὺ χρειαζόμαστε εἶναι μεταπολίτευση στὴν κατεύθυνση βαθειῶν ἀλλαγῶν καὶ οὐσιαστικῶν ὑπερβάσεων σὲ δομές, λειτουργίες, ρόλους καὶ σχέσεις τοῦ συστήματος ἐκπροσώπησης καὶ συμμετοχῆς, ἀλλαγῶν ποὺ ξεκινοῦν ἀπὸ κεντρικοὺς συνταγματικοὺς θεσμοὺς καὶ φθάνουν μέχρι τὴν αὐτοδιοίκηση, τὸν συνδικαλισμό, τοὺς δικαιοδοτικοὺς μηχανισμοὺς καὶ τὴν ἐσωτερικὴ λειτουργία καὶ δομὴ τῶν κομμάτων. Αὐτό εἶναι τὸ στοίχημα σήμερα. Αὐτό εἶναι τὸ προαπαιτούμενο γιὰ τὴν (ἐπίπονη ἔτσι κι ἀλλιῶς) ἔξοδο ἀπὸ τὴν κρίση.

Ἡ μπίλια γυρίζει. Γιὰ πόσο; Θὰ χαθεῖ ἄλλη μία στροφὴ τῆς ἱστορίας γιὰ τὴν πατρίδα μας δίνοντας στὸ σύστημα τὴν εὐκαιρία νὰ ἀνατάξει (ὅσο μπορέσει) τὶς ρωγμές του μεταφέροντας στοὺς ὤμους τῆς χώρας καὶ τῶν ἀνθρώπων της τὴν κρίση; Ἐκεῖνο ποὺ χρειάζεται εἶναι νὰ κρατηθεῖ ἐδῶ καὶ τώρα, ἐν θερμῷ ἀνοικτὸ τὸ στοίχημα, παναπεῖ νὰ κρατηθεῖ ἀνοικτὴ ἡ διεκδίκησή του, ἡ δυνατότητά του.

Γιὰ νὰ γίνει αὐτὸ μπορετό, χρειάζεται πυκνή, σοβαρὴ συζήτηση,  ἐπικεντρωμένη ἀτζέντα γιὰ τὰ ἀναγκαῖα μεταβατικὰ μέτρα καὶ μεταβολὲς στὰ ἐπὶ μέρους θεσμικά, οἰκονομικὰ κ.λπ ζητήματα. Ὁ φυλλομάντης μὲ τὴν ἀρθρογραφία του, ἐδῶ κι ἑνάμισυ χρόνο συμβάλλει σὲ αὐτὴ τὴν κατεύθυνση ἀποτελώντας βῆμα παρέμβασης καὶ ἀνοιχτοῦ διαλόγου.

Γιὰ νὰ γίνει αὐτὸ μπορετό, χρειάζονται νὰ ἀναδειχθοῦν καὶ νὰ κερδηθοῦν νέες ἰδέες καὶ νέες ἀξίες σὲ πολλὰ πεδία: ὡς πρὸς τὸν ρόλο καὶ τὸ περιεχόμενο τῆς πολιτικῆς, ὡς πρὸς τὴν ἐκπροσώπηση καὶ τὴν συμμετοχή τοῦ κοινωνικοῦ ὑποκειμένου, ὡς πρὸς τὸν ρόλο τοῦ κράτους καὶ τῆς κοινωνίας. Χρειάζεται ἕνα corpus συλλογικῶν ἀξιῶν.

Γιὰ νὰ γίνει αὐτὸ μπορετό, χρειάζεται ἡ ὑπεύθυνη καὶ ἐπικεντρωμένη κατάθεση προτάσεων καὶ συνεισφορὰ ἰδεῶν καὶ θέσεων ἀπὸ πολιτικοὺς καὶ ἐπιστήμονες. Χρειάζεται ὅλοι αὐτοὶ νὰ «ξεβολευτοῦν» ὅμως, νὰ ξεκολλήσουν ἀπὸ ἐμμονὲς καὶ καθεστωτικὲς ἐξαρτήσεις, νὰ ἀκούσουν τὴν βουὴ τοῦ χώρου καὶ τοῦ χρόνου, νὰ πάψουν νὰ ἀναμασοῦν τὸ τετριμμένο, τὸ ἄχρηστο παληό, τὸ πονηρο-μετωπικό, τὸ ἀλλοτριωμένο κι ἀλλοτριωτικὸ ψευδο-ἐπιστημονικό. Νὰ πάψει ὁ καθείς «νὰ καλλιεργεῖ τὸ χωραφάκι του» (Νίτσε): Μὲ αὐτὸ ἔχουν νὰ ἀναμετρηθοῦν οἱ διανοούμενοι καὶ οἱ πολιτικοὶ τοῦ τόπου, κι ἀνάγκη πᾶσα νὰ τὸ μπορέσουν...

Καλὴ ἀνάγνωση.

Για την παρέα του φυλλομάντη,

Γιάννης Φ.Φωτόπουλος, 9 Ιουλίου 2011