Δεκέμβρης 2007: ΤΟ "ΤΙΠΟΤΑ" ΚΑΙ ΤΟ "ΚΑΤΙ"

Λίγο η «πλούσια σε γεγονότα» περίοδος, λίγο η φτιάξη της γενιάς μου, λίγο ο λαός «που είναι μαραζιάρης», δεν θέλει και πολύ: πάλι η πολιτική πήρε τη σκέψη μας - και την κέρασε ούζο κι ελπίδα στα καφενεία...

...Με αφορμή τα Πασοκικά, γράφαμε στο περασμένο σημείωμα της Σύνταξης για τον κόσμο που κάποτε μόνος, αβοήθητος, ψάχνει τραγικά μέσα στο "τίποτα" να ξεδιακρίνει το "κάτι". Μερικοί φίλοι μάς είπαν ότι αυτά δεν είναι παρά ευσεβείς πόθοι μας. Ότι ο κόσμος είναι χειραγωγημένος σε χαρακώματα, ότι είναι υποτελής στον κυβερνητικό πόθο κ.ο.κ.

Ας μην αδικώ τους φίλους μου. Φαίνεται πως ναι, έχουν ένα δίκηο. Εξάλλου τόσα χρόνια τίποτα δεν έγινε -εξόν που πέθαναν οι αναφορές μας· νάτες που ξεμακραίνουν, χλωμές, σβησμένες, κέρινες μούμιες της μνήμης, ολόιδιες τα κεριά του Καβάφη. Ναι, εξόν όλος εκείνος ο χυδαίος κουμανταδόρικος σαλταδορισμός, οι καβάλα-στο-εκάστοτε-κυρίαρχο-ρεύμα καιροσκόποι που παρήγαγε ο εγχώριος εκσυγχροσοσιαλισμός. Ναι οι φίλοι έχουν ένα δίκηο, εξάλλου τόσα χρόνια "η ζωή" επιβεβαιώνει τις προβλέψεις τους: απανωτές οι προδοσίες, οι υπαναχωρήσεις, ποτέ δεν έγινε "κάτι".

Διαφεύγει όμως κάτι από τους φίλους μου, η κρίσιμη πινελιά του ταμπλώ, κι αυτό είναι το πώς ορίζει ο κόσμος το "κάτι" όταν αποφασίζει να το διεκδικήσει. Κι επίσης ότι ο κόσμος, στιγμές-στιγμές, ψάχνει και πασχίζει να επιβάλει την παρέμβασή του, κι ότι αυτό είναι ήδη "κάτι".  Μ' όλα λοιπόν τα πολλά και καλοβαλμένα κι εύλογα επιχειρήματα πως «τίποτα δεν γίνεται», υπάρχει κάτι που εγγενώς τους υπερφαλλαγγίζει. Ναι έχουν δίκηο στις αναλύσεις τους, μα υπό μία περιορισμένη έννοια. Έχουν ακίνητο δίκηο!

Έτσι, παρά τα επιχειρήματα των φίλων μου, στην κρίση του ΠΑΣΟΚ ο κόσμος ακολούθησε τη δική του γραμματική, μια και ξέρει πως «η ζωή δεν είναι επιχείρημα, αλλά μάλλον θέληση» (Νίτσε). Ήξερε π.χ. ότι δεν υπάρχουν διασφαλίσεις και ζήτησε να παραγάγει ο ίδιος 850.000 διασφαλίσεις, δηλαδή "κάτι". Ήξερε ότι η βαθύτερη συντεταγμένη της αβέβαιης και διαρκούς προσπάθειάς του είναι πάνω στην κόψη του δυνατού και του αδύνατου: στοιχειώδης επίγνωση και γνώση τραγική, παρμένη ήδη με το γάλα της μάνας του, έστω κι αν ο ίδιος ψιλοξέκοψε προς τη μεριά της ευημερίας - όσο πρόκανε δηλαδή... Προσπάθησε λοιπόν κι εδώ, να ξανανάψει ταυτόχρονα 850.000 (!) απ' τα κεριά του Καβάφη γνωρίζοντας αυτό που η αναζητώσα κριτική σκέψη δείχνει ν' αγνοεί: πως το τραγικό (και το θρασύ!) στοιχείο στη ζωή έχει ακριβώς να κάνει με τις αντιφάσεις της ψυχής και της προσπάθειας πάνω στο δυνατό και το αδύνατο -γι αυτό εξάλλου αποτελεί τη διαλεκτική της ψυχής (κατά την ίδια ακριβώς έννοια που η διαλεκτική είναι το τραγικό τού νοείν). Και πως η θέληση για μία ρωγμή στη φθορά δεν έχει εκλείψει.

Έτσι, είναι... Αν αποφύγουμε τα (κάποτε παραμορφωτικά) «από καθέδρας» κριτήρια, αν δούμε από πιο κοντά την κατάσταση -λάσπη και πνοή μαζύ- θα δούμε ότι τούτος ο κόσμος ξαναδιατυπώνει αργά, αντιφατικά, τη θέλησή του. Και ξανακερδίζει την ενότητά του. Ενότητα ψυχής και κριτηρίων πριν απ' όλα. Μια κάποια αποκατάσταση των αναφορών του. Και θέληση προχωρήματος. Κι αυτό είναι παραπάνω από "κάτι".

Αυτή η διεργασία-απόπειρα Ανάστασης δεν αξίζει την περιφρόνηση: δεν τη θέλουν, βέβαια, όσοι τοκίζουν παλαιοκομματικά, αντιδεξιά, εκσυγχρονιστικά, μιντιακά, αρχαιοαριστερά, στρουκτουραλιστικά κ.λπ σε πολυώνυμους διχασμούς. Και δεν την κατανοούν, την υποτιμούν όσοι εμμένουν στην παλαιή και παρωχημένη οριοθέτηση των στρατηγικών μετώπων και των σημερινών αναγκών. Οι φίλοι μου όμως γιατί;

Τελικώς η ανήσυχη κριτική σκέψη -οι φίλοι μου- δεν έχει λιγότερα προβλήματα προκειμένου να κατανοήσει τα πράγματα. Συνήθως παλαιοαριστερίστικα υπερκριτική, ψάχνει «καθαρές μορφές» πολιτικής, αναλίσκεται σε μισο-δογματική, μισο-αισθητική κριτική των πραγμάτων, αναδιπλώνεται σε κεκτημένα (και στομωμένα) εργαλεία, αναζητά όρους και κάποια (μυθική;) «κρίσιμη μάζα για την πολιτική», ψάχνεται με ευκαιριακές πλατφόρμες απο 'δω κι απο 'κει: αποκόπτεται από τον αναδυόμενο (και αντιφατικό) νέο κοινωνικό ριζοσπαστισμό και έτσι για άλλη μία φορά πριονίζει το κλαδί όπου κάθεται. Κινείται στην κλίμακα τού «όλα ή τίποτα», γι' αυτό καθετί που δεν είναι "όλα", είναι "τίποτα". Την τρέφει βέβαια η συνήθως επιβεβαίωση, εκ των υστέρων, των ακίνητων προεκτιμήσεών της. Είναι η Αριστερά της αυτοεκπληρούμενης προφητείας! Την περιγράφει πολύ καλά ο Τίτος Πατρίκιος: «Είχες δίκηο. Σαν ξένοι συναντηθήκαμε... Όλα έτσι έγιναν, αφού έτσι τα πρόβλεψες...»

...Με τον Φυλλομάντη προσπαθούμε διαρκώς. Σιγά-σιγά μάς έρχονται όμορφα κείμενα. Αντιδικούμε με την (ισχυρή) κατά μόνας ιδιώτευση που αποικίζει ακόμη και τους χώρους της κριτικής σκέψης, καθώς και με έναν ιδιότυπο αυτοπεριχαρακούμενο ατομικισμό «της άποψης» που θέλει ολοένα να δυσπιστεί. Τσιγκλάμε διαρκώς αυτούς που αυτοκαταδικάζονται στη σιωπή μιας και δεν υπάρχει ένα θεωρητικό ή πολιτικό ρεύμα που να τούς «συνεπαίρνει»...

Προσπαθούμε, και ελπίζουμε στην ...αντοχή σας για τις αδυναμίες, για τις Στήλες που δεν λειτουργούν ακόμα κ.λπ.

Ο Δημήτρης Τζουβάνος μάς έστειλε το δεύτερο καλό του κείμενο (ελπίζω να τον κάνουμε μόνιμο από τις στήλες του Φυλλομάντη), όπου λέει τα πασοκικά πράγματα και πρόσωπα με τ' όνομά τους: «Η Δεύτερη Εντολή». Ποιό είναι το νόημα της εντολής που έλαβε ο Γιώργος Παπανδρέου;

Ο Αλέκος Βαρβέρης καιροφυλακτεί: πρόσεξε πασοκτζή μη ξεχάσεις αυτά που δεσμεύτηκες - και δέσμευσες. Κι επίσης, μάς δείχνει ένα σκαρίφημα για το πώς είναι το «στ' αριστερά» σήμερα...

Ελπίζουμε σε λίγες μέρες να έχουμε μερικά άρθρα ακόμη. «Μείνετε συντονισμένοι» (Καλό αυτό, απ' τις radio days)... Μην ξεχάσετε μία βόλτα στις στήλες, ιδίως στις συζητήσεις κάτω απ' τα κείμενα. Το Forum ελπίζουμε να ξεκινήσει σύντομα.

...Μέσα στον ορυμαγδό: η κυρία Κική Δημουλά μάς κερνάει τα ποιήματά της (βλ. στην στήλη Τρία Τέταρτα). Απλόχερα και σεπτά. Θεέ μου, σε ποιά υπόγεια φυτρώνει κι ανασαίνει τούτη η Ελλάδα, που επιμένει να μην είναι νευρασθενική, που το χαμόγελό της δεν είναι προϊόν ορθοδοντικού; Κι από πού χαίρεται το χάρισμα και μας χαρίζει τούτη τη χαρά, δηλαδή τη δύσκολη γλυκύτητα;

Κάτι τέτοια (παναπεί: μία κυρία Δημουλά, η δυνατότητα να υπάρξει ένας Ρέλος στο σκηνικό, τα τουλάχιστον 850.000 βλέμματα στραμμένα στο περί ΠΑΣΟΚ αίτημα, ένας... Φυλλομάντης, και..., και...) με ξανακάνουν αισιόδοξο μετέφηβο που ξεκινάει πλησίστιος το ταξίδι του· με κάνουν να κάθουμαι στο πεζούλι της πλατείας και να καπνίζω λεύτερα χαζεύοντας οραματικά και χαρούμενα. Ξαναπαίρνουν τα πάνω τους οι ελπίδες για εκτροπή προς τη μεριά του καλού. Άφοβα (αλλ' όχι άκοπα) αισιοδοξώ. Μπορούμε σαν κοινωνία να πετάξουμε το ακόντιο λίγο μακρύτερα. Αρκεί να...

Για τη Συντροφιά της Σύνταξης

Γιάννης Φ. Φωτόπουλος, 3 Δεκέμβρη 2007.