Η ΣΚΕΨΗ

(Δημοσίευση: 22 Ἀπριλίου 2007) Ἡ πίστη πὼς ἡ ἀλήθεια μιᾶς θεωρίας ταυτίζεται μὲ τὴν γονιμότητά της εἶναι προφανῶς σφαλερή... Στὶς μέρες μας ὁ φετιχισμὸς αὐτὸς παίρνει δραστικὲς μορφές... Ἀπ' ὅλες τὶς δικαιολογίες ποὺ βρῆκαν οἱ διανοούμενοι γιὰ τοὺς δήμιους, ἡ πιό... (Ἀπὸ τὸ βιβλίο "Ἡ διαλεκτικὴ τοῦ Διαφωτισμοῦ", 1944)

Η πίστη πως η αλήθεια μιας θεωρίας ταυτίζεται με τη γονιμότητά της είναι προφανώς σφαλερή. Υπάρχουν μερικοί όμως που μοιάζουν να σκέφτονται το αντίθετο: πιστεύουν πως η θεωρία έχει τόσο λίγο ανάγκη από μια εφαρμογή της στη σκέψη, που θα ‘πρεπε μάλλον να απαλλαχτεί εντελώς από αυτήν. Ερμηνεύουν λανθασμένα κάθε απόφανση ως τελική ομολογία, επιταγή ή ταμπού. Θέλουν να υποταχθούν στην ιδέα σαν να ήταν Θεός, ή επιτίθενται εναντίον της σαν να ήταν είδωλο. Αυτό που τους λείπει σε σχέση με την ιδέα είναι η ελευθερία. Αλλά η ουσιώδης πλευρά της αλήθειας είναι ότι παίρνει μέρος κανείς σ' αυτήν ως ενεργό υποκείμενο. Μπορεί να ακούσει κανείς προτάσεις που είναι αληθείς, αλλά ανακαλύπτει την αλήθεια τους μόνο όταν σκεφτεί τη στιγμή που διατυπώνονται και μετά απ' αυτήν.

Στις μέρες μας ο φετιχισμός αυτός παίρνει δραστικές μορφές. Πρέπει κανείς να δώσει λόγο για τη σκέψη, σαν να ήταν η ίδια η πρακτική. Γι' αυτό ακριβώς είναι ανυπόφορος ο λόγος (Wort), τόσο εκείνος που θέλει να χτυπήσει την εξουσία, όσο κι εκείνος που πειραματίζεται, που παίζει με τα πιθανά λάθη. Συμβαίνει όμως να είναι ατελής μια σκέψη και να μην το αγνοεί: γι' αυτήν ακριβώς τη σκέψη δέχεται κανείς να δώσει και τη ζωή του. Η πρόταση κατά την οποία η αλήθεια είναι το όλον αποκαλύπτεται ότι είναι όμοια με την αντίθετή της, κατά την οποία η αλήθεια υπάρχει μόνο ως μέρος. Απ' όλες τις δικαιολογίες που βρήκαν οι διανοούμενοι για τους δήμιους, η πιο αξιοθρήνητη είναι ότι η σκέψη του θύματος, για την οποία δολοφονήθηκε, ήταν σφαλερή.

Μax Horkheimer - Theodor Adorno, 1944