ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΘΕΛΗΣΗΣ

(Δημοσίευση: 23 Ἀπριλίου 2007) Ἡ εἰρωνική ἀνάλυση τῆς στρατηγικῆς εὐφυίας καὶ τῆς περιορισμένης ὀρθολογικότητας δὲν μπορεῖ νὰ σκεπάζει μιὰν ἀλήθεια: τὴν εξουσία σὰν πολιτικὴ θέληση. Ἡ Ἐξουσία, ἐκεῖ ὅπου τοποθετεῖται πάνω ἀπὸ τὶς ἐξουσίες καὶ τὶς κοινωνικές δυνάμεις, εἶναι περισσότερο θέληση παρὰ εὐφυία ἢ ὀρθολογικότητα. Ἀπὸ τὴν ἄποψη τῆς πολιτικῆς θέλησης, τρεῖς τάσεις ἐκδηλώνονται, σχισματικὸς διαχωρισμὸς ποὺ ἐγγράφεται ἀναμεσα στοὺς ἄλλους, χωρὶς νὰ τοὺς ακυρώνει. Τρεῖς, καὶ ὄχι λιγότερες ἢ περισσότερες. (Ἀπὸ τὸ βιβλίο "Μάης '68 - Ἡ ἐπιδρομή...", 1968, ἐδῶ σὲ μτφρ. Γ.Φ.Φ.)

Η ειρωνική ανάλυση της στρατηγικής ευφυίας και της περιορισμένης ορθολογικότητας δεν μπορεί να σκεπάζει μιαν αλήθεια: την εξουσία σαν πολιτική θέληση. Η Εξουσία, εκεί όπου τοποθετείται πάνω από τις εξουσίες και τις κοινωνικές δυνάμεις, είναι περισσότερο θέληση παρά ευφυία ή ορθολογικότητα...

...Από την άποψη της πολιτικής θέλησης, τρεις τάσεις εκδηλώνονται στη Γαλλία, σχισματικός διαχωρισμός που εγγράφεται αναμεσα στους άλλους, χωρίς να τους ακυρώνει. Τρεις, και όχι λιγότερες ή περισσότερες.

α) Οι αρχαϊκοί. Πολυάριθμοι, στέρεοι· το κόμμα της στερεότητας, το παληό κόμμα των σωφρόνων και συντηρητικών. Έχουν μία απλή και εύρωστη οπτική για τα πράγματα έτσι όπως είναι. Για αυτούς, από αμνημονεύτων χρόνων, υπάρχει το καλό και το κακό, η τάξη και η ανατροπή, οι άνθρωποι της κοινής λογικής και οι «πρωταίτιοι» που κηρύττουν καταστρεπτικές ιδέες και που δολοπλοκούν. Πεποίθηση ακλόνητη: η τάξη έχει αιώνια θεμέλια κι ωστόσο είναι εύθραυστη. Την ταυτότητα του πραγματικού και του ορθολογικού, συντελεσμένη μέσα στην κοινή λογική και την ηθική τάξη, πώς γίνεται να την ανατρέψει κανείς; Είναι το μυστικό της αμαρτίας. Ο διάβολος καραδοκεί, η μοχθηρία περιμένει την ώρα της. Αυτοί οι άνθρωποι ποτέ -μα ποτέ!- δεν έκαναν πολιτική. Σίγουρα. Εκπροσωπούν ήδη. Τί; Την κοινή λογική, τις βεβαιότητες, τα διασφαλισμένα συμφέροντα, την τάξη πέρα από τη ζωή και τον θάνατο. Η πολιτική; Τρόμος. Στην πραγματικότητα, οι αρχαϊκοί περιμένουν να έρθει η ώρα τους. Έχουν πάντα κάποια ρεβάνς να πάρουν, έχοντας πάντα φόβο. Είναι λιγάκι στο εντεύθεν της πραγματικότητας την οποία φοβούνται. Λιγάκι στο εντεύθεν της δράσης. Δεν δρούν καθόλου, παρά μόνο με κακία. Παρακινούνται. Ωθούνται προς τα μπρος. Όχι για πολύ. Συνέρχονται, ξαναβρίσκουν την αυτοκυριαρχία τους για να αρπάξουν αυτό που έγινε χωρίς αυτούς, ενάντιά τους. Μπορούν κάλλιστα να συνενωθούν σε ένα κόμμα της αρνητικής βούλησης που θα ισχυρίζεται και θα νομίζει ότι είναι το κόμμα της θετικότητας και της αλήθειας, μιας αλήθειας στηριγμένης στις ξιφολόγχες. Από αυτή την πλευρά, λογική και παραλογισμός συγχωνεύονται μέσα στο φαινόμενο της αγαθής αστικής συνείδησης.

β) Οι εκσυγχρονιστές. Αυτοί εδώ παρουσιάζουν πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Οπαδοί της κίνησης, βλέπουν αμέσως κι από μακρυά τις διαφορές απόστασης, τα διάκενα και τις ανισορροπίες (τα πολύμορφα αποτελέσματα της άνισης ανάπτυξης, χωρίς εντούτοις να γνωρίζουν αυτό τον νόμο). Οι βαθύτερες αντιφάσεις, τους διαφεύγουν και κείνται έξω από τη σφαίρα της νόησής τους και της δράσης τους. Έτσι μένουν στην επιφάνεια των φαινομένων. Θέλουν κατ' αρχήν να απαντήσουν σε μία «πρόκληση», στην πρόκληση της Αμερικής, στην πρόκληση της τεχνικής, στην πρόκληση των αρχαϊκών. Σε αυτό το κυνήγι κάλυψης των κενών περιορίζεται η ιδέα τους για την κίνηση και για τον Λόγο. Εγκατεστημένοι εδραία μέσα στο ορθολογικό -μέσα στην ορθολογικότητά τους- θέλουν να τραβήξουν το πραγματικό προς το μέρος τους και να το υψώσουν στο επίπεδο του ορθολογικού. Εγελιανοί, βλέπουν τα «κελεύσματα», τις «απαιτήσεις», τους «περιορισμούς». Να βάλουμε τη Γαλλία στην εποχή των υπολογιστών, να τελειώνουμε με τις καθυστερήσεις, τέτοιες είναι οι αρχές της πολιτικής τους εντιμότητας. Δεν συνενώνονται όλοι μαζύ κάπου και προσφέρουν, όπως λέγεται, μία μεγάλη γκάμα πολιτικών επιλογών. Συνενώνουν τους μηχανισμούς που τιτλοφορούνται «πνευματικές οικογένειες» μέσα στην γραφειοκρατική καθαγίαση και το γραφειοκρατικό βάφτισμα. Η τάδε οικογένεια είναι κοντά στους ανθρώπους της τάξης· μια άλλη (οι φτιαγμένοι) ξεστομίζει ακόμα μεγάλα λόγια και κάνει χρήση της επαναστατικής ρητορικής. Σε κάθε οικογένεια, ο πατέρας, η μητέρα, οι κληρονόμοι -αγόρια και κορίτσια- δεν έχουν ακριβώς την ίδια γλώσσα ούτε την ίδια συμπεριφορά. Μικρή σημασία έχουν αυτές οι λεπτομέρειες. Το σημαντικό είναι ότι αυτοί οι άνθρωποι υπάρχουν και νομίζουν ότι είναι σημαντικοί. Και είναι. Και δρούν. Αυτοπροσώπως, είτε μέσα από παρένθετα πρόσωπα. Είναι αυτοί που κατ' εξοχήν καρπώνονται κι εκμεταλλεύονται την κίνηση, παρ' όλο που η κίνηση δεν οφείλεται σε αυτούς. Όμως τη μετρούν, βλέπουν πόσο ενδιαφέρον παρουσιάζει, την ερμηνεύουν: η κίνηση οφείλεται στην τάδε καθυστέρηση που υπάρχει εδώ, ή εκεί. Αυτοί οι άνθρωποι έχουν λίγη φαντασία και πολλή ιδεολογία που δεν ξέρουν ότι είναι ακριβώς ιδεολογία: οικονομολόγοι που κάνουν οικονομισμό, τεχνοκράτες που κάνουν φιλοσοφισμό. Τέτοιοι που είναι, σχηματίζουν το κόμμα της κίνησης, με τα κατώτατα όρια και τό ανώτατο όριό του: μικρές και μεγάλες μεταρρυθμίσεις (με αυτές τις τελευταίες να αγγίζουν το κατώφλι του επαναστατικού μετασχηματισμού) με σωφροσύνη και πάντοτε μπορώντας να πισογυρίσουν. Σε αυτό το κόμμα της κίνησης (όρος που πρέπει να εκλαμβάνεται με τη μέγιστη ειρωνεία) φιγουράρουν εντελώς ισότιμα: οι άνθρωποι του φιλελεύθερου κέντρου που θέλουν μόνο να «προσαρμόσουν» τις δομές -η κινούσα πλευρά του γαλλικού καπιταλισμού, που θέλει να απαντήσει στην αμερικανική πρόκληση τροποποιώντας τις δομές, εκείνες της επιχείρησης, εκείνες του Πανεπιστήμιου- και τέλος οι «μαρξιστές» που θέλουν να πάνε ένα βήμα πιο πέρα, προς το σοβιετικό μοντέλο, προς την συγκεντροποιημένη κρατική σχεδίαση.

γ) Και ιδού στο τέλος οι δυνητιστές. Κάτω από αυτόν τον όρο, απ' όπου έχει αφαιρεθεί κάθε υποτιμητική έννοια, μπορούμε να συγκεντρώσουμε όλους όσους σκέφτονταν -ή κι ακόμη σκέφτονται- ότι είναι ανοικτό το «πεδίο των δυνατοτήτων». Είναι οι ενθουσιώδεις που περισσότερο τους απασχολούν οι δυνητικότητες παρά το πραγματικό. Βαδίζουν λοιπόν πέρα από το πραγματικό και μερικές φορές πέρα από το ορθολογικό, μέχρι που φτάνουν να διακηρύξουν τα πρωτεία της φαντασίας πάνω στον Λόγο. Εξερευνούν το δυνατό και θέλουν να πραγματοποιήσουν ένα μέρος από αυτές τις δυνατότητες. Καμμιά φορά όλες...

Henri Lefebvre, 1968

	1. 26-06-2007 13:59
	Η φαντασία στην εξουσία; Φαντασία γιόκ.. 25-6-07  Η φαντασία στην εξουσία; Φαντασία γιόκ...  Μετά σαράντα χρόνια, πώς να σχολιάσεις έναν Λεφέβρ;...  Τί σημαίνει να είσαι "δυνητιστής" σήμερα;  [ΣΗΜΕΙΩΣΗ του φυλλομάντη:  Ο φίλος Ναπολέων Παπαδόπουλος μάς έστειλε ένα πηγαίο (άρα όμορφο) κείμενο ουσιαστικού προβληματισμού, με αφορμή τις εδώ σκέψεις του Λεφέβρ. Προκειμένου να διαβαστεί καλύτερα, το δημοσιεύουμε σαν αυτοτελές άρθρο στην στήλη "Κείμενα διαλόγου"...]

Ναπολέων Παπαδόπουλος