Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΑΣΟΚ, ΟΙ ΑΥΛΕΣ ΚΑΙ Η ΑΥΛΑΙΑ

(Δημοσίευση: 24 Ἰουνίου 2007). Ὁ κόσμος τοῦ ΠΑΣΟΚ ἀγωνιᾶ γιὰ τὴν κρίση τῆς «παράταξης» καὶ ψάχνει λύση. Τὸν ἔμαθαν τόσα χρόνια ὅτι «κρίση» εἶναι νὰ χάνεις τὴν ἐξουσία, ὄχι τὸν στόχο. Ἔτσι καὶ τώρα: ἡ λύση (κι ὁ στόχος) εἶναι νὰ ξαναπάρουμε τὴν ἐξουσία. Θὰ φροντίσει ὁ μυθικὸς «πρίγκηπας» μὲ τὸ μαγικὸ ραβδί. Κι ἂν αὐτὸς ξεθωριάσει, ὁ (κάθε) ἐπόμενος, ποὺ ἐπίσης θὰ χρησθεῖ «μυθικός». Ἐξαπολύεται ἔτσι ἡ ρητορικὴ τῆς ἀπόκρυψης τῆς κρίσης, πλασάροντας ἐπὶ μέρους ἀλήθειες...

Ὁ κόσμος τοῦ ΠΑΣΟΚ ἀγωνιᾶ γιά τὴν κρίση τῆς «παράταξης» καὶ ψάχνει λύση. Τὸν ἔμαθαν τόσα χρόνια ὅτι «κρίση» εἶναι νὰ χάνεις τὴν εξουσία, ὄχι τὸν στόχο. Ἔτσι καὶ τώρα: ἡ λύση (κι ὁ στόχος) εἶναι νὰ ξαναπάρουμε τὴν εξουσία. Θὰ φροντίσει ὁ μυθικὸς «πρίγκηπας» μὲ τὸ μαγικὸ ραβδί. Κι ἄν αυτὸς ξεθωριάσει, ὁ (κάθε) ἑπόμενος, ποὺ ἐπίσης θὰ χρησθεῖ «μυθικός»...

... Ἐξαπολύεται ἔτσι ἡ ρητορικὴ τῆς ἀπόκρυψης τῆς κρίσης, πλασάροντας ἐπιμέρους ἀλήθειες: ἡ ἡγετικὴ ἀνεπάρκεια τοῦ Γιώργου, ἡ ἀκατάλληλη ἡγετικὴ ὁμάδα, ὁ κυβερνητισμὸς καὶ ἡ φθορὰ τῆς πολύχρονης ἐξουσίας, τὸ ἀκατάλληλο ὀργανωτικὸ σχῆμα, ἡ ἀποκοπὴ ἀπὸ τὴν κοινωνία, τὰ «παλιά» ἤ τὰ «νέα» πρόσωπα, ἡ ἔλλειψη ἐπεξεργασιῶν καὶ θέσεων... Στὸν κόσμο τοῦ ΠΑΣΟΚ, ὅμως, ὀφείλονται ὁλόκληρες ἀλήθειες!

Στὸ ναδίρ

Ἡ κρίση τοῦ ΠΑΣΟΚ εἶναι βαθειά, μακροχρόνια καὶ μᾶλλον ἀξεπέραστη. Κι ἄν τὴν πρώτη 15ετία, ἐπὶ Ἀνδρέα Παπανδρέου, ἡ σταδιακὴ μετεξέλιξή του σὲ ἀστικὸ κόμμα ἦταν μέρος τῆς κρίσης τῆς ἀριστερᾶς, σήμερα ἡ κρίση του κινεῖται (ἀποκλειστικά) πάνω στὸ ἔδαφος τῆς ἀστικῆς στρατηγικῆς, τὴν ὁποία ἐκπροσώπησε ἡγεμονικὰ τὴν τελευταία δεκαετία.

Διάνυσε τὸν κύκλο: ἐκπροσώπηση τοῦ κοινωνικοῦ καὶ πολιτικοῦ ριζοσπαστισμοῦ, κλασσικὴ σοσιαλδημοκρατικὴ διακυβέρνηση, φιλελεύθερη ὁλοκλήρωση. Παρέδωσε τὴν ἐξουσία στὸ ναδὶρ τοῦ κύκλου, σὲ μία Δεξιὰ ποὺ τὸ ὑπερφαλαγγίζει τόσο στὸν κοινωνικὸ καὶ τὸν ἐθνικὸ τομέα, ὅσο καὶ ὡς ἄφθαρτη καὶ πιὸ ἀξιόπιστη λύση γιά τὰ ἡνία τῆς κυρίαρχης πολιτικῆς. Μετεωρίζεται, τώρα, διότι ἡ κρίση του εἶναι ἰδιότυπη: διπλὴ καὶ ὁλική. Ἀφενὸς ἔχει ἀποκοπεῖ ὁριστικὰ ἀπὸ τὴ μήτρα τοῦ ριζοσπαστισμοῦ καὶ ἀπὸ τὸν κοινωνικὸ καὶ τὸν πατριωτικὸ ἄξονα τῆς πολιτικῆς του, καὶ ἔτσι δὲν ἀποτελεῖ πλέον χῶρο ἀναζήτησης μιᾶς ἀριστερῆς σοσιαλιστικῆς δυνατότητας· κι ἀφετέρου ἔχει ἀπορριφθεῖ ἀπὸ τὴν κυρίαρχη κοινωνικὴ ἐξουσία γιά τὸν ρόλο τοῦ κεντρικοῦ ἐκπροσώπου της.

Κάτι ἀνάλογο ἔγινε καὶ στὴν Εὐρώπη: μὲ βάση τὰ μεταπολεμικὰ γεωστρατηγικὰ δεδομένα, τὴν κρίση τῆς τοτινῆς εὐρωπαϊκῆς δεξιᾶς καὶ τὰ κοινωνικο-οικονομικὰ πλεονάσματα ὁρισμένων (λίγων) χωρῶν, ἡ κλασσικὴ σοσιαλδημοκρατικὴ εκδοχὴ ἀνέλαβε ἡγεμονικὰ τὴ διαχείριση τῆς καπιταλιστικῆς οἰκονομικῆς μεγέθυνσης. Ἡ φιλελεύθερη σοσιαλδημοκρατικὴ ἐκδοχὴ (τὴν τελευταία 15ετία) διατήρησε τὴν παλιὰ ρητορική, ἐνῷ σιωπηρὰ υἱοθετοῦσε φιλελεύθερες συνταγές.

Ὁ σημερινὸς κύκλος τῆς καπιταλιστικῆς οἰκονομίας (παγκοσμιοποίηση) καὶ ὁ γεωστρατηγικὸς παραμερισμὸς τῆς Εὐρώπης δὲν χρειάζεται πλέον τὴ σοσιαλδημοκρατικὴ πρόταση, οὔτε μπορεῖ νὰ τὴν ὑποστηρίξει. Τοῦ εἶναι ἄχρηστη σὰν ἡγεμονικὴ πρόταση συμβιβασμοῦ τῆς ἀστικῆς τάξης μὲ τὴ μισθωτὴ ἐργασία, ἐκτὸς ἴσως «παρενθετικά», δηλαδὴ ὡς κυβερνητικὸ μεσοδιάστημα, καὶ μόνο στὴ φιλελεύθερη ἐκδοχὴ της. Ὅμως αὐτὴ ἡ «μααστριχτιανὴ ἀριστερά», (μεταλλαγμένη σὲ κεντροφιλελεύθερο πολιτικὸ χῶρο) ἔχει κριθεῖ κοινωνικὰ καὶ ἔχει ἡττηθεῖ πολιτικὰ τόσο στὴν Ἑλλάδα ὅσο καὶ στὴν Εὐρώπη (Γαλλία, Γερμανία). Ἔχει κλείσει τὸν κύκλο της.

Ἡ ὁμογενοποίηση

Τὸ ΠΑΣΟΚ εἶναι ὁ φορέας αὐτοῦ τοῦ σοσιαλδημοκρατικοῦ ἀδιέξοδου στὴν Ἑλλάδα, ἀπέναντι σὲ μία Δεξιὰ ποὺ ἔχει κάνει βήματα στὸν δικό της (ἀντιφατικό) συντηρητικὸ ἐκσυγχρονισμό, καὶ ποὺ -κυρίως- δὲν εἶναι κάτι διαφορετικὸ ἀπὸ τὸ κεντροφιλελεύθερο-πρώην-σοσιαλιστικό ΠΑΣΟΚ. Στὸ ἴδιο σοῦπερ-μάρκετ ἰδεῶν ποὺ ψωνίζουν οἱ μὲν ψωνίζουν καὶ οἱ δέ. Μάλιστα συχνὰ ἀνταλλάσσουν μεταξύ τους καὶ μοντέλα («μεῖγμα πολιτικῆς»), δραματικὸ δεῖγμα ὁμογενοποίησης τῶν δύο κομμάτων. Ἡ στρατηγικὴ τοῦ εκσυγχρονισμοῦ ἄλλαξε ἁπλῶς χέρια. Κάποιοι βέβαια σκιαμαχοῦν μὲ τὴ δεξιὰ τοῦ ...'60, μὰ αὐτὲς οἱ ἀντιδεξιὲς καρικατοῦρες ἀποσιωποῦν πὼς ὁ συντηρητισμὸς στὴν πατρίδα μας εἶναι δεξιογέννητος, ἀλλὰ πασοκόθρεφτος.

Στὴ νομικὴ γλῶσσα τὸ νόμισμα πού, κρατώντας τὸ ἐξωτερικὸ σχῆμα του, ἔχει χάσει τὴν ἐσωτερική του ἀξία λέγεται κίβδηλο. Γιά ἕνα τέτοιο «ΠΑΣΟΚ» (ποὺ ἀποτελεῖ πλέον μία ἐκδοχὴ τοῦ κοινωνικοῦ καὶ πολιτικοῦ συντηρητισμοῦ), τὰ λίφτιγκ καὶ τὰ μπότοξ τῆς πρόσοψης δὲν ἀποδίδουν. Τὸ ἴδιο καὶ ἡ ἐσωτερικὴ κριτικὴ στὸν συντηρητισμὸ περὶ ἀνικανότητας καὶ ἀναποτελεσματικότητας («ἐμεῖς μποροῦμε καλύτερα στὴν ἴδια κατεύθυνση»). Μπορεῖ μόνο νὰ ἐλπίζει σὲ μία ἀκατάσχετη φθορὰ τῆς ἄλλης συντηρητικῆς ἐκδοχῆς (ΝΔ), στὶς ἀνεπάρκειες τῆς Δημοκρατίας μας, μήπως καὶ τὸ πόπολο σκεφτεῖ «Εἶναι κίβδηλοι ἀλλὰ τουλάχιστον μποροῦσαν τὸ γκουβέρνο». Διότι τὸ δράμα τῆς δημοκρατίας μας εἶναι τοῦτο: ἡ ἐπιλογὴ νὰ εἶναι ὄχι ἀνάμεσα σὲ συντηρητικοὺς καὶ σοσιαλιστές, ἀλλὰ ἀνάμεσα σὲ ἀνίκανους καὶ σὲ κίβδηλους.

Εὐθύνονται ὅλοι τους...

Σὲ αὐτὴ τὴν κατάληξη τοῦ ΠΑΣΟΚ βοήθησαν ὅλοι. Οἱ ἐκπρόσωποι τοῦ πιὸ παρωχημένου πελατειακοῦ παλαιοκομματισμοῦ κι οἱ ἀνούσιοι ἐφετζῆδες τῆς πολιτικῆς· τῆς τεχνοκρατίας τὰ παιδιά κι οἱ μααστριχτιανοί· οἱ παλιοὶ στυγνοὶ μακιαβελο-γραφειοκράτες· ἡ «εσωκομματικὴ ἀντιπολίτευση» (θοῦ κύριε...). Ἡ μία συμπεριφορὰ ἔνιψε τὴν ἄλλη, κι ὁ ρόλος τοῦ ἑνὸς στήριζε τὸ ἄλλοθι τοῦ ἄλλου.

Ὅλοι μαζὺ χλεύασαν (καὶ κατέστειλαν) σὰν ρομαντικὴ ἤ ἀνεδαφικὴ κάθε ἀριστερὴ κριτικὴ τῆς κοινωνίας. Μαζὺ ἀπεμπόλησαν τὴν προοπτικὴ τοῦ κοινωνικοῦ μετασχηματισμοῦ. Μαζὺ ὀνομάτισαν ἀριστεροσύνη τὴν «κοινωνικὴ εὐαισθησία πρὸς τοὺς ἀδύνατους», κάτι σὰν φιλανθρωπία δηλαδή.

Ὅλοι μαζὺ εἶδαν τὸν ἐχθρό-λαὸ σὰν συνονθύλευμα ψοφοδεῶν ψηφοφόρων πρὸς ἐξαγορά. Μαζὺ τοῦ εἶπαν «δὲν ἔχουμε ἀνάγκη τὴν ψυχή σου, μᾶς ἀρκεῖ ἡ ψῆφος σου». Μαζὺ ὀνόμασαν «λαό» τὰ διευθυντικὰ τεχνοστελέχη τῆς «νέας οικονομίας». Μαζὺ μετέτρεψαν τὰ μέλη τοῦ ΠΑΣΟΚ σὲ κολαούζους πολιτευτῶν καὶ σὲ Homo Pasokus. Μαζὺ ἀποπολιτικοποίησαν καὶ γραφειοκρατικοποίησαν τὸ ὀργανωμένο σοσιαλιστικὸ κίνημα.

Ὅλοι μαζὺ περιφρόνησαν τὸ συλλογικὸ βίωμα, τὴ συλλογικὴ ψυχικὴ ζωὴ μιᾶς κοινωνίας καὶ μιᾶς πατρίδας ποὺ ἤθελε -ναί- νὰ πάει μπροστά, κρατώντας ὅμως -ναί- τὴν ψυχή της. Ἀπέναντι στὸ ἐθνικὸ καὶ τὸ κοινωνικὸ ζητούμενο, στὴν ἀνάγκη γιά ἀνάταξη τῆς κοινωνικῆς καὶ πολιτισμικῆς κρίσης καὶ γιά ἀντιμετώπιση τῆς διαφαινόμενης ἐθνικῆς συρρίκνωσης, μαζὺ προώθησαν τὸν μιμητικὸ ἐκδυτικισμὸ (στὶς χειρότερες πλευρές του) καὶ τὸν ἀχειράφετο ψευτο-κοσμοπολιτισμό, τὴν ταύτιση οἰκονομίας καὶ κοινωνίας.

Ὅλοι μαζὺ ὀργάνωσαν τὴ μιντιοκρατία κι ὑπέταξαν τὴν πολιτικὴ στὰ μίντια (καὶ στὰ ἐπιτελεῖα τους). Μαζὺ ἐξέφρασαν τὶς στρατηγικὲς ἐπιδιώξεις τοῦ οἰκονομικοῦ κατεστημένου καὶ «συνεμορφώθησαν πρὸς τὰς ὑποδείξεις».

Ὅλοι μαζὺ γκρινιάζουν γιά τὴν ἀνεπάρκεια τοῦ Γιώργου (ποὺ ὅλοι μαζὺ ἔφεραν μετὰ βαΐων καὶ κλάδων). Ὁ Γιῶργος ὅμως ἔχει πλατφόρμα: ἀτλαντισμός, φιλελευθεροποίηση τῆς οἰκονομίας καὶ τοῦ κράτους, ἐξαμερικανισμὸς τῆς πολιτικῆς ζωῆς καὶ τοῦ ἀξιακοῦ κώδικα τῆς κοινωνίας. Ἐπ' αὐτῶν δὲν διαφωνεῖ κανείς τους. Μαζύ, λοιπόν, ἐκπροσωποῦν τὸν φιλελεύθερο συντηρητισμὸ στὴ χώρα μας.

Ὅλοι μαζὺ (ἀκόμη καὶ σήμερα!) σκέφτονται «μὰ ἡ πολιτικὴ στὶς μέρες μας ἔτσι ἀσκεῖται!», τρανὸ δεῖγμα μὴ-ἐπαφῆς μὲ τὴν πραγματικότητά τους. Γι' αὐτὸ πρόκειται λοιπὸν γιά ἀξεπέραστη παρακμή : διότι ἀναφέρεται σὲ δυνάμεις τελματωμένες πολιτικά, παροπλισμένες ἠθικὰ καὶ ὑποταγμένες ὶδεολογικά, ποὺ ψάχνουν προσωπικὲς πολιτικὲς καριέρες (ποιὸς δὲν θυμᾶται ἐδῶ τὸν μεγάλο Καβάφη: "κι εἶν' ἡ συνείδησίς μου ἥσυχη γιά τὸ ἀψήφιστο τῆς ἐκλογῆς: βλάπτουν κι οἱ τρεῖς τὴ Συρία τὸ ἴδιο"...)

Οἱ αυλές και ἡ αυλαία

Ἄς μὴ περιμένουμε λοιπὸν οὔτε ἀπὸ παληὰ πρόσωπα ποὺ διεκδικοῦν νέους ρόλους, οὔτε ἀπὸ νέα πρόσωπα ποὺ διεκδικοῦν παληοὺς ρόλους. Ἡ παρατεταμένη κρίση τοῦ ΠΑΣΟΚ δὲν ἀπελευθερώνει χειραφετημένα πολιτικὰ ὑποκείμενα καὶ ἀριστερὲς ἀναζητήσεις, ἀναδεύει συνθηκολογημένα ἄτομα καὶ ἡττημένες πολιτικές. Καὶ μᾶλλον δίκαια ὁ Νίτσε ἐπέμενε πὼς ἀποτελεῖ γνώρισμα τῶν παρακμιακῶν νὰ διαλέγουν ὅ,τι εἶναι χειρότερο γιά τοὺς ἴδιους: τὸ πασοκικὸ ἀπαράτ, αὐτὸ τὸ δύσμορφο πολιτικὸ μεῖγμα, είναι ἕτοιμο (ἐπιμένοντας παροξυστικὰ στὸ τέλμα του) νὰ γίνει αὐλὴ ὁποιουδήποτε «πρίγκηπα», νὰ ὑπηρετήσει ὁποιοδήποτε «ραβδάκι». Ἀρκεῖ νὰ ὁδηγεῖ στὸ «γκουβέρνο»... Ἀρκεῖ "νὰ μπαλωθοῦν"...

Σήμερα οἱ ἐσωκομματικὲς συσπάσεις τοῦ ΠΑΣΟΚ δὲν ἔχουν κοινωνικὸ βάθος. Ἀφοροῦν στὸ ποιὸς θὰ ἐπιβληθεῖ ὡς «ἀξιόπιστος» συνομιλητὴς μὲ τὸ οἰκονομικὸ κατεστημένο. Συγκρούσεις στὸ ΠΑΣΟΚ θὰ εἶχαν νόημα μόνο γιά τὸν σοσιαλιστικὸ ἀναπροσανατολισμὸ του. Ἀλλὰ δὲν συμβαίνουν τέτοιες συγκρούσεις. Ὁ κόσμος τοῦ ΠΑΣΟΚ εἶναι ὁ τραγικὸς θεατής, μὰ τὸ ἔργο εἶναι φάρσα. Τὸ συντηρητικὸ ἀπαρὰτ τοῦ ΠΑΣΟΚ ἐκπροσωπεῖ (κοινωνικὰ καὶ πολιτικά) ἀκριβῶς ὅ,τι καὶ ἡ Ἕνωση Κέντρου τὸ 1974. Ὁ (πρὸς τὸ παρὸν ὑπόγειος) κοινωνικὸς ριζοσπαστισμὸς -ὄνειρο καὶ ἀγωνία γιά ἀλλαγὴ τῆς κοινωνίας τέτοια ποὺ εἶναι- ἀναζητᾶ πρὸς ἄλλη κατεύθυνση τὴν ἐλπίδα. Καὶ πάντως χωρὶς παλιοὺς καὶ νέους κιβδηλοποιούς. Νιώθει τὸ κενὸ στὴν ἐκπροσώπηση αὐτῆς τῆς ἐλπίδας. Ἡ νεολαία τὸ διατυπώνει ἤδη. Νιώθει ὅτι ὅπως τὸ 1974 (ὅταν ἦρθε ἐπὶ σκηνῆς τὸ ΠΑΣΟΚ, σὰν ἔμπρακτη ἀπὸ τὰ ἀριστερὰ κριτικὴ τῆς Ἕνωσης Κέντρου), ἔτσι καὶ τώρα: μιὰ τέτοια κριτικὴ θὰ κλείσει τὴν αὐλαία τῆς φάρσας...

Γιάννης Φ.Φωτόπουλος, Ἀθήνα, Νοέμβριος 2005