ΑΠΟΜΑΚΡΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΕΝΑ ΟΙΚΕΙΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ

(Δημοσίευση: 27 Μαρτίου 2009) Ὁ Παναγιώτης Τζανετής θίγει τὸ πρόβλημα τῆς εὐθανασίας, ψηλαφώντας τὶς τρέχουσες ἀπαντήσεις, ἰδίως τὶς "εὔκολες". Ἕνα θέμα τοῦ ὁποίου ἡ συζήτηση πράγματι παραμένει ἀπόμακρη.

Ο ΘΑΝΑΤΟΣ της Eluana Englaro στην Ιταλία και όσα τον συνόδευσαν, προκάλεσε την απορία τι γίνεται άραγε με όλα αυτά στην Ελλάδα. Εδώ το απόλυτο της απαγορευτικής νομοθεσίας συνοδεύεται από τη χαλαρότητα στην εφαρμογή της. Η αντίφαση αυτή  πολλούς δεν τους ενοχλεί γιατί αισθάνονται ασφαλέστεροι όταν η  ευθανασία επιτρέπεται στη πράξη, ερήμην ή ελλείψει νόμου...

...Η ΣΙΩΠΗΡΗ μη εφαρμογή των απαγορευτικών νόμων & ενίοτε η σταδιακή αθόρυβη απόσυρση τους, συνιστούν κατά τη γνώμη πολλών «ρεαλιστών» τη καλύτερη δημόσια πολιτική για τέτοια θέματα. Θεωρούν, με λίγα λόγια, ως καλύτερη πολιτική την  ‘μη πολιτική'! Οι πιο θεωρητικοποιημένες προσεγγίσεις διακηρύττουν πως η δημόσια πολιτική ρύθμισης της θεραπευτικής σχέσης οφείλει να είναι αδύναμη και αμβλεία εξ αρχής, αφού τα επίπεδα εμπιστοσύνης που μπορεί να φτάσει η θεραπευτική σχέση δεν μπορεί να τα εγγυηθεί καμία θεσμική εγγύηση.

ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ λοιπόν περίεργο ότι ενώ αλλού προκαλούνται πολυετείς θυελλώδεις συζητήσεις, από επιστημονική & ηθικοπολιτική  άποψη, ή ακόμη αναπτύσσονται και σχετικά κινήματα, στην Ελλάδα η δημόσια συζήτηση παρακάμπτεται & συνεχίζουμε να κινούμαστε με τα δεδομένα του ιατρικού πατερναλισμού της δεκαετίας του ‘60. Όσοι θεωρούν ότι πρόκειται για ‘φραγκολεβαντίνικη ευαισθησία' αφού τάχα πρόκειται για περιπτώσεις σπάνιες και οριακές, προφανώς δεν γνωρίζουν το ποσοστό των θανάτων στις Μονάδες Εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ) όπου ενέχονται τέτοιοι χειρισμοί.

Παθητική ευθανασία

ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ της ευθανασίας έχει μια μακρά διαδρομή, με πολλούς ενδιάμεσους σταθμούς. Τα φώτα του δημόσιου ενδιαφέροντος συχνά στρέφονται στη διάκριση: φονεύω - αφήνω να πεθάνει (killing vs. let to die), δια της πράξης ή δια της παράλειψης ή πιο εύηχα στη διάκριση παθητικής - ενεργητικής ευθανασίας.

Η ΔΙΑΚΟΠΗ ενυδάτωσης & σίτισης εντάσσεται σε μια ευρύτερη βεντάλια λύσεων αποστέρησης ή απόσυρσης θεραπείας (δεν χορηγείται αγωγή είτε διακόπτεται χορηγούμενη αγωγή). Αυτό οδηγεί τους πολέμιους να μιλούν για τις συνεχείς μεταμορφώσεις του χαμαιλέοντα της ευθανασίας & τους κινδύνους τύπου ολισθηρής κατωφέρειας (slippery slope) Η απόσυρση θεραπείας από άλλους δικαιολογείται ως άρση ανεπιθύμητης παρέμβασης και από άλλους ως συμμόρφωση προς την επιθυμία των ασθενών (περίπτωση Cruzan). Στη λεγόμενη καταληκτική καταπράυνση, ο θάνατος επέρχεται σε συνθήκες κώματος όμως υποτίθεται πως η στόχευση είναι η αναλγησία κι όχι ο επερχόμενος, ως ‘παρενέργεια', θάνατος. (double effect).  Υπάρχουν ακόμη πιο πρόσφατες διαμάχες όπως αυτή που αφορά την ιατρικά υποβοηθούμενη αυτοκτονία, μια νόμιμη δυνατότητα που παρέχει η πολιτεία του Όρεγκον και έγινε αντικείμενο πολλαπλών επιθέσεων από τον απελθόντα πρόεδρο Μπους, χωρίς να επιτύχει τελικά την ανατροπή της πολιτειακής νομοθεσίας. Ισχύει επίσης σε αρκετές Ευρωπαικές χώρες και βρίσκεται ante portas σε άλλες (πχ Βρετανία).

ΥΠΑΡΧΟΥΝ πολλά δύσκολα θεωρητικά ερωτήματα και ακόμη περισσότερα πρακτικά, για όσους επαναπαύονται στη διαφορά μεταξύ του ‘να επιτρέψεις σε κάτι φυσικό να συμβεί, μη παρεμβαίνοντας ή σταματώντας τη παρέμβαση, και του να παρεμβαίνεις ενεργητικά'. Είτε όμως αποσύρεται η σίτιση είτε συνταγογραφούνται χάπια κοκ. ο στόχος φαίνεται κοινός. Κατά τη γνώμη μου η αληθινή διάκριση δεν μπορεί να γίνει μεταξύ πράξεων και παραλείψεων αλλά μεταξύ πράξεων & παραλείψεων με σκοπό το θάνατο από τη μία και χωρίς σκοπό το θάνατο από την άλλη. Αποτελεί ακραίο ιατροκεντρισμό να συρρικνώνουμε το ηθικό δίλημμα στο βαθμό ενεργού συμμετοχής του ιατρού.

Δικαίωμα στον θάνατο

ΑΝ Η δογματική άρνηση, που βασίζεται στη πεποίθηση ότι η ζωή είναι αναφαίρετο δώρο Θεού, βρίσκεται στο ένα άκρο και μάλλον αυτοεξαιρείται της συζήτησης, στο άλλο άκρο του φάσματος συναντάμε ελευθεριακές απόψεις που βρίσκουν ως μόνο συνεπή τρόπο για να υποστηρίξει κανείς αυτές τις υποθέσεις την εν γένει υποστήριξη της αυτοκτονίας. Υποστηρίζουν πως από τη στιγμή που θα συμφωνήσουν ιατρός και ασθενής κανείς δεν νομιμοποιείται να εγείρει αντιρρήσεις (αρνητικό δικαίωμα), αν τουλάχιστον δεν  αποδείξει ότι θίγεται ενεργά από αυτή την απόφαση. Σε αυτή την εκδοχή ο ‘ασθενής' ουσιαστικά δεν χρειάζεται να είναι καν ασθενής για να έχει δικαίωμα ευθανασίας, ίσως να αρκεί και ένας έφηβος με ερωτική απογοήτευση!

ΟΜΩΣ το κατ' αρχήν δικαίωμα στον αξιοπρεπή θάνατο, πρέπει να υπόκειται σε μια σειρά περιορισμούς όσον αφορά την ορθή του χρήση. Όπως το διατύπωσε ο επικεφαλής δικαστής στην περίπτωση Cruzan  "οι περισσότεροι από μας βλέπουμε το θάνατο, ασχέτως του τι πιστεύουμε πως ακολουθεί,  ως τελική πράξη του δράματος της ζωής και θέλουμε αυτή η τελευταία πράξη να αντανακλά τις δικές μας πεποιθήσεις, αυτές σύμφωνα προς τις οποίες προσπαθήσαμε να ζήσουμε, κι όχι τις πεποιθήσεις κάποιου άλλου που θα μας τις επιβάλει στην πιο ευάλωτη στιγμή μας!" Οι βαθιά προσωπικές αποφάσεις πράγματι θέτουν επίμαχα ερωτήματα σχετικά με το πώς και γιατί έχει αξία η ανθρώπινη ζωή και σε μια ελεύθερη κοινωνία τα άτομα θα πρέπει να μπορούν να αποφασίσουν για τον εαυτό τους (σκηνοθέτης της τελευταίας πράξης του έργου) άσχετα από τη πίστη τους και η τυχόν παρεμπόδιση κάποιου να ακολουθήσει τις προσωπικές του πεποιθήσεις στο θέμα του τέλους της ζωής, υπονομεύει το σύνολο του δικαιώματος.  Όπως επισημαίνει ο Thomas Hill κάθε άνθρωπος είναι συγγραφέας της δικής του ζωής, άρα επιλέγει και το φινάλε, ωστόσο θα ήταν μάλλον ατυχές να αφήσει μια βιογραφία που να εκφράζει απάθεια ή παραίτηση κι όχι κάτι συνεκτικότερο. Ιδιαίτερα για όσους δεν μετράει τόσο το ισοζύγιο ευχάριστων - δυσάρεστων εμπειριών ή το τελικό αποτέλεσμα, όσο κυρίως αυτή καθεαυτή η εμπειρία της ‘συγγραφής',  τιμάται ακριβώς η δυνατότητα κανενός να νοηματοδοτεί , να αποφασίζει κλπ. Η διατήρηση της ταυτότητας του,  λόγω της οικουμενικής ισχύος του αιτήματος , μπορεί να δεσμεύσει τόσο αυτόν όσο και τους άλλους - ως αποδέκτες ηθικών αξιών - και αποκτά έτσι ένα κανονιστικό χαρακτήρα

ΩΣΤΟΣΟ η αυτοδιάθεση του σώματος μέσα σε ένα κοινωνικό πλαίσιο δεν καταργεί το δικαίωμα του κράτους να παρέμβει για να εμποδίσει είτε παράνομες πρακτικές ( πχ το να εμπορευτεί κάποιος τα όργανα του) είτε για να προστατεύσει τους πολίτες από τις συνέπειες αποφάσεων που λαμβάνονται με προβληματικό τρόπο. Η συνταγματική ισχύς της πολιτείας να παρεμβαίνει και ο υπερκερασμός του δικαιώματος πρέπει να αποσκοπεί στη προστασία των πολιτών από λανθασμένες, μη αναστρέψιμες, πράξεις αυτοκαταστροφής. Άρα η μη γενικευμένη απαγόρευση δεν σημαίνει έλλειψη κάθε απαγόρευσης.

Ποιά ακριβώς αξιοπρέπεια;

ΣΕ ΠΟΛΥ μεγαλύτερο βάθος πρέπει να αναζητηθεί πάντως το τι εννοεί ο καθένας ‘αξιοπρεπή θάνατο'. Η έννοια της αξιοπρέπειας & της αυτονομίας συχνά χρησιμοποιούνται κατά τρόπο ολότελα άσχετο με τη καντιανή τους προέλευση. Η αξιοπρέπεια στον Κάντ πηγάζει από την έλλογη φύση & δεν προυποθέτει κάποια ικανότητα αυτοεξυπηρέτησης στη τροφή, τη κίνηση ή τις κενώσεις. Σήμερα, πίσω από τη λέξη ‘αξιοπρέπεια' συχνά δεν απομένει παρά ο πολιτιστικός μας ψυχαναγκασμός με την ανεξαρτησία, με τη φυσική ρώμη & με τη νιότη, οπότε μάλλον στερείται ηθικής αξίας. Αλλά και η έννοια της αυτονομίας υπόκειται σε μια αγοραία χρήση όταν υιοθετείται προκειμένου να μεγιστοποιηθούν οι εναλλακτικές του ασθενούς. Με βάση αυτή την απλοϊκή  εκδοχή αυτονομίας - ανεξαρτησίας πρακτικά δεν μας πέφτει λόγος σε ένα αμιγώς προσωπικό ζήτημα αλλά βέβαια η εξασφάλιση της μη παρέμβασης δεν δημιουργεί υποχρέωση ( δεν έχει ισχύ θετικού δικαιώματος). Στη περίπτωση αυτή δεν τιμούμε παρά τις ευκαιρίες αυτοδιάθεσης που έχει

ΣΤΗ ΚΑΝΤΙΑΝΗ εκδοχή  σέβεται κανείς την αυτονομία με την έννοια ότι αναγνωρίζει την αναγκαιότητα να μοιραστεί τους λόγους του με τον ασθενή, ως περιορισμούς στο ποιες αποφάσεις επιτρέπεται να πάρει! Η Καντιανή αυτονομία δεν σημαίνει ότι παρέχει κανείς εναλλακτικές ή ότι αναγκαστικά παραδίδει σε άλλους την απόφαση ή τα μέσα να την επιβάλουν αλλά ότι αποφασίζει αποκλειστικά για λόγους που θα μπορούσε να μοιραστεί έλλογα με άλλους, δηλαδή να πράξει σύμφωνα με αρχές που θα μπορούσαν να υιοθετηθούν από όλους τους άλλους (και τους θιγόμενους).  Με λίγα λόγια τη δυνατότητα του να νομοθετεί περί τον εαυτό του (αυτο-νομοθεσία), με νόμους καθολικεύσιμους (ηθικούς), χωρίς τα αισθητικά κίνητρα του φόβου, της προσδοκίας ανταμοιβής και της επιθυμίας. Πρόκειται για μια κατακραυγή εναντίον της πραγμοποίησης του ανθρώπου (instrumentalization), ιδιαίτερα ποικιλώνυμης στις μέρες μας.

ΓΙΑ ΤΙΣ ωφελιμιστικές απόψεις, ιδιαίτερα για όσες αντιμετωπίζουν την αυτονομία ως ανεξαρτησία, η τεκμηρίωση είναι σχετικά απλούστερη. Κάποιοι εξάλλου αναζητούν την αξία της ζωής ακριβώς στην αύξηση της ικανοποίησης και την ελαχιστοποίηση του πόνου. Άρα ο αφόρητος πόνος ή απέλπιδα καταληκτική φάση παρέχουν υπερεπαρκή τεκμηρίωση του δικαιώματος. Για τις καντιανές απόψεις η τεκμηρίωση είναι σαφώς απαιτητικότερη γιατί η αξία της αυτονομίας δεν βρίσκεται στη δυνατότητα αυτοέκφρασης αλλά στη καθολικότητα της. Αντιμετωπίζοντας την αυτονομία ως θετική ελευθερία, που σημαίνει ικανότητα αποδοχής αρχών καθολικά αποδεκτών και το αντίθετο, οδηγούμαστε στην αυτονομία ως μορφή έκφρασης της αξιοπρέπειας και επίκληση του αντίστοιχου δικαιώματος στη διατήρηση της (ακεραιότητα).

Επίκαιρος επίλογος

ΠΟΛΥ ΣΥΧΝΑ στην Επείγουσα ιατρική βρίσκεται κανείς αντιμέτωπος, κατά την ανάνηψη, με το ενδεχόμενο να προκαλέσει τη δημιουργία ανθρώπων - φυτών αφού ο εγκέφαλος μπορεί να έχει ήδη νεκρωθεί κατά το ενδιάμεσο διάστημα που ο ασθενής έμεινε χωρίς κυκλοφορία. Μπορεί τα 17 χρόνια ζωής της Eluana Englaro σε κατάσταση φυτού να είναι κάτι σπάνιο αλλά καθόλου σπάνιο δεν είναι το να βρεθεί μια οικογένεια στη θέση της δικής της. Όταν βέβαια οι ελλείψεις του ΕΚΑΒ σε ηλεκτρόδια απινιδωτών δεν καταργήσουν τα διλήμματα στη πράξη! Η άτυχη νέα κατέληξε μέσα σε πολιτική θύελλα με ένα γελοίο πρωθυπουργό να αλιεύει πολιτικά κέρδη πάνω από το σώμα της, με το επιχείρημα πως η Eluana Englaro είχε ακόμη έμμηνο ρύση...

ΩΣΤΟΣΟ εμείς δεν έχουμε ούτε καν αυτό το επίπεδο πολιτικής ζωής  και η διαμάχη αυτή ακούγεται για μας ψιλά γράμματα. Εδώ ο κ Αβραμόπουλος μπορεί με μια του συνέντευξη να αλλάζει τα πρωτόκολλα της καρδιοαναπνευστικής αναζωογόννησης, που ισχύουν σε όλο τον κόσμο από δεκαετιών. Η ΚαρδιοΑναπνευστική Αναζωογόννηση (ΚΑΑ) στη χώρα μας θα λέγεται από τούδε ΚΑΑ-(Α), εκ του Abramopoulos modified. Ιατρικοί σύλλογοι & Σχολές, οι σχετικές επιστημονικές Εταιρείες κά τον παρακολουθούν απαθείς να ζητά και τα ρέστα καθορίζοντας ότι η ανακοπή συνεπεία γαστρορραγίας δεν χρήζει απινίδωσης. Ίσως όμως και να εφαρμόζουν έναν άλλο κανόνα της Επείγουσας Ιατρικής που λέει: «όταν τρώμε, δεν μιλάμε».

Παναγιώτης Α. Τζανετής

χειρουργός, Μs. Βιοηθικής του Πανεπιστημίου Κρήτης

ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ στον ΦΥΛΛΟΜΑΝΤΗ:

1) Δ.Τ.: Προτροπικές σκέψεις. (στήλη ΔΙΑΛΟΓΟΣ)

2) π. Νικόλαου Λουδοβίκου: Η Εξατομίκευση του θανάτου και η ευθανασία: αναζητώντας τον θεολογικό μίτο (στήλη ΘΕΜΑΤΑ)

3) Παναγιώτη Α. Τζανετή: Ελευθερία και θάνατος (στήλη ΔΙΑΛΟΓΟΣ).

ΠΑΛΑΙΑ ΣΧΟΛΙΑ (3)

	1. 04-04-2009 20:07
	Σκεψεις διστακτικες, σ' ενα βαρυ θεμα. Το διαφωτιστικο αλλα και δυνατα προσανατολιστικο κομματι του Π.Τζανετη, μας βαζει μπροστα σ' ενα βαρυ θεμα που απωθουμε, εντρομοι ή και "αμβλεις", χωρις παντως να μας επιτρεπει να αγνοησουμε την καιρια εγκλητικη διακριση που κανει στη συνεχεια.  Φοβουμαι, παραπερα, οτι η επι των "δικαιωματων" (προσωπικων ή κοινωνικων) θεμελιωση οποιασδηποτε προσεγγισης, θα διαμορφωνει παντα κανονιστικες αντιφασεις, με προβληματικη ηθικη στηριξη. Η ελευθερια - ευθυνη κοινωνικων επεμβασεων, απ' την αλλη, νοουμενη παντα και ως προσωπικη ελευθερια-ευθυνη, προϋποθετει μαλλον αμβλεια κανονιστικη παρουσια και εξασφαλιση χωρου αυτο-νομοθεσιας, της οποιας ομως το περιεχομενο δε μπορει να επαφιεται σε ωφελιμιστικες ακυρωσεις. Κατι που μεταφραζεται στην αναγκη μιας διαρκους υπερ-κανονιστικης δημοσιας κριτικης, δηλαδη στην αναγκη λειτουργιας κριτικων-συγχωρητικων κοινοτητων. Το "δωρο Θεου" εδω, χωρις να επισειει μια θεια ψιλη κυριοτητα, παρεχει ενα σημειο συγκλισης-λογοδοσιας, στην αυτο-νομοθεσια και τη διαρκως αναγκαια κοινωνικο-κριτικη επεμβαση.  Δ.Τ. - 2/4/09

Δ.Τ.

	2. 23-04-2009 22:44
	Βιοηθικές σκέψεις Δεν νομίζω ότι κανοναρχείται το άπειρο. Θέλουμε να ορίσουμε τον θάνατο, και μάλιστα το όριο, το κατώφλι του! Θυμόμαστε όμως, κάνοντας αυτή τη συζήτηση, τί είναι ζωή; Η ζωή, ως βίος, είναι πάντοτε ήδη αβέβαιη οριακότητα. Κι επίσης, κατά την ταπεινή μου γνώμη, η ζωή δεν είναι κυρίως κατάσταση, αλλά αίτημα. Αίτημα για λιγότερη οδύνη, αίτημα για περισσότερη χαρά. Αίτημα για απέραντη διάρκεια έως το τέλος. Αίτημα για δίκαιη εγγραφή στο μέλλον. Και άλλα ακόμη.  Όλα αυτά συνιστούν την επί ξύλου κρεμάμενη οριακότητα, πολύ πριν τεθεί ρητώς το ερώτημα του σωματικού θανάτου. Γιατί αβέβαιη; Γιατί οριακότητα; Ο ερωτών, εδώ, δεν είναι πλέον ούτε ιατρός, ούτε ασθενής, ούτε νομοθέτης, ούτε λόγιος. Είναι εκείνο το μοναδικό (απ' όσο τουλάχιστον ξέρουμε) ον που γνωρίζει ότι θα πεθάνει. Certum tantum incertum quantum (βέβαιον ότι θα επέλθει, αβέβαιον το πότε). Αυτό το βίωμα-γνώση δεν τυποποιείται!  Αυτό συγκροτεί, συνδιαμορφώνει την τραγικότητα της ύπαρξης (και την τραγικότητα της προσπάθειας του ανθρώπου να υπερνικήσει αυτή την τραγικότητα), που με τη σειρά της δεν είναι καθόλου «θλίψη του αναπόφευκτου» αλλά εν ζωή αξιοπρέπεια. Πολύ πριν από το οριακό κατώφλι. Η αξιοπρέπεια, πάλι, δεν είναι περίφραξη της εκάστου νησίδας, ούτε περιφρούρηση κάποιας θέσης/κατάστασης (status) στη ζωή, αλλά ο εν κόσμω σχέσεων ηθικοπνευματικός διάλογος εκάστου με τη φύση του, καθώς και με τη σχέση που αυτή έχει με τη μεταφύση του. Η συζήτηση για τη σωματική ζωή όσο και για το σωματικό θάνατο, περιορισμένη, φυζικαλιστική, δεν φαίνεται να μπορεί να δώσει απαντήσεις. Όσο κι αν μας δίνει γνώσεις, δεν μας δίνει φώτιση. Γιατί άραγε;   Επομένως το γόνιμο στοιχείο στην περί ευθανασίας συζήτηση είναι κυρίως για να μας υποβοηθήσει στην ανάγκη ανατοποθέτησης της σχέσης φυσικού και μεταφυσικού. Προς συνολικό όφελος του Βίου όμως, όχι προς επικύρωση ετούτου ή εκείνου του επιστημονισμού. Χρειαζόμαστε αναπροσανατολισμό νομίζω. Ίσως βοηθήσει εάν θυμηθούμε την αποτυχία τόσο της κρατικής κανονιστικής πρόβλεψης (κατασταλτικής ή θεραπευτικής) στο επίσης «βαρύ» θέμα των ναρκωτικών, όσο και την αποτυχία ενός τύπου ελευθερίας, (βλ. π.χ. συντηρητική αναδίπλωση της σουηδικής ή της ολλανδικής κοινωνίας μετά την ερωτική και την «απολαυστική» ελευθερία που προηγήθηκε).   Ίσως επίσης βοηθήσει εάν θυμηθούμε ότι οι μείζονες προσεγγίσεις μας, ως εντός του Θόλου του Κόσμου ευρισκόμενες, είναι (μια και πατούν εντός αυτού) όχι μόνο προεπιστημονικές, αλλά και προλογικές-μεταλογικές. Ίσως τέλος βοηθήσει (περισσότερο μάλιστα, σ’ αυτό, από τον Καντ), εάν θυμηθούμε εδώ ότι ο ελληνικός τρόπος έλαμψε όχι δια της ευγονικής αξιοπρέπειας του Καιάδα ούτε διατρανώνοντας κάποια αξιοπρέπεια στην αφηρημένη καθολικότητά της, αλλά δια της αλληλέγγυας αξιοπρέπειας της Πόλεως. Με άλλα λόγια, το συζητούμενο ζήτημα παραπέμπει δευτερευόντως σε κανονιστικές διακρίσεις και οριοθετήσεις (απ' όπου κι αν έρχονται) και προεχόντως σε πολιτισμικές διεργασίες και ανατοποθετήσεις. Μόνο έτσι μπορεί η κανονιστική πλευρά της ηθικής να συναντήσει την κανονιστική ανάγκη της πράξης. Ας μού επιτραπεί κάτι ακόμη όμως. Βιοηθική; Πολύ φοβούμαι ότι πρόκειται για άλλη μία τεχνικοποιημένη-κατακερματισμένη μερίδα του επιστητού, άλλο ένα χωραφάκι για νά ‘χουν οι λόγιοι να καλλιεργούν (Νίτσε). Μού θυμίζει (κι όχι μόνον γλωσσικώς) βιοχημεία, βιοτεχνολογία κ.λπ. Το πρόθημα «βιο-» έχει εδώ ήδη απωλέσει τη βαθύτερη ηθική του αγωνία, και μού προξενεί τρόμο εάν εννοούμε κάποια Δεοντολογία του Τεχνολόγου των Ορίων, δηλαδή π.χ. του Ιατρού της Εντατικής που ψάχνει να αναθέσει αλλού –στη «δημοκρατικώς θεσπίζουσα συναίνεση»- τα διλήμματά του. Εξάλλου, τα πράγματι «βαρειά» ηθικά διλήμματα πάντοτε βρίσκονται εκείθεν των όποιων δημοκρατικών απαντήσεων. Διλήμματα ωστόσο που ξαναφυτρώνουν διαρκώς. Ποια βιοηθική νόρμα θα καλύψει τον ιατρό που ρίχνει εύκολα «λευκή πετσέτα» σε ένα περιστατικό, έχοντας μάλιστα στατιστικό επιχείρημα; Ποιά βιοηθική θα καλύψει τον μισο-αδαή ιατρό που εντούτοις αναλαμβάνει περιστατικά που δεν γνωρίζει καλά να αντιμετωπίσει; Ποια βιοηθική θα καλύψει τον μαιευτήρα που επιβάλλει καισαρική καθότι ακριβότερη; Θα άξιζε λοιπόν, η βιοηθική, να αποδυθεί όχι σε μία προσπάθεια να κανοναρχήσει τα Όρια, αλλά να αντιστρέψει εσωτερικώς τα πρόσημά της προς μια Ηθική-του-Βίου, και να αφουγκραστεί έτσι τα μεγάλα προτάγματα-αγωνίες του Ανθρώπου.

Μαυροπίνακας

	3. 03-05-2009 03:00
	Προτροπικές σκέψεις [ Σημείωση του Φυλλομάντη: Για την καλύτερη ανάγνωση και τη διευκόλυνση του διαλόγου, δημοσιεύουμε το κείμενο της νέας παρέμβασης του Δ.Τ. στη Στήλη ΔΙΑΛΟΓΟΣ, με το ίδιο τίτλο "Προτροπικές σκέψεις".  Ελπίζουμε και σε άλλες συμμετοχές.]

Δ.Τ.