ΑΝΟΔΟΣ ΚΑΙ ΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΓΕΝΙΑΣ ΤΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ

(Δημοσίευση 29 Μαΐου 2008). Κείμενο τῆς Ἔλλης Παππᾶ, ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ βιβλίο της "Μακιαβέλι ἢ Μαρξ", ποὺ ἐκδόθηκε τὸ 2004 ἀπὸ τὶς ἐκδόσεις Ἄγρα. Τὸ κείμενο ποὺ δημοσιεύουμε ἐγράφη, ὅπως λέει ἡ ἴδια, σὲ μία πρώτη μορφὴ τὸ 1991, μὲ ἐρέθισμα μία ἐκ βαθέων συνέντευξη τοῦ Μίμη Ἀνδρουλάκη, ποὺ μαζὺ μὲ ἄλλους τότε ἀποχώρησαν/διαγράφηκαν ἀπὸ τὸ ΚΚΕ. Ἐλάχιστες ἀλλαγὲς ἔκανε ἡ συγγραφέας πρὶν τὴν τελικὴ δημοσίευση. Οἱ ὑπότιτλοι εἶναι δικοί μας (Γ.Φ.Φ.).

Γενιά του Πολυτεχνείου, μια ακόμη χαμένη γενιά

Ήταν και παραμένει η χρονικά τελευταία «ιστορική» γενιά της πιο πρόσφατης πολιτικής ιστορίας μας. Σήμερα, στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του '90, εκείνη η νεολαιίστικη γενιά έφτασε τα σαράντα, βρίσκεται δηλαδή στην ηλικία που οι αρχαίοι βιογράφοι τοποθετούσαν την «ακμή» των βιογραφουμένων...

...Στην ακμή της η γενιά του Πολυτεχνείου ακμάζει παντού, στις επιστήμες και στις τέχνες, στον ιδιωτικό και στον δημόσιο τομέα, προπαντός στην πολιτική - στο «επάγγελμα» που επέλεξαν οι διασημότεροι εκπρόσωποί της. Και οι πιο τυχεροί, θα λέγαμε. Διότι ως γνωστόν, στην πολιτική δεν ισχύουν τα όρια ηλικίας. Ουδείς φτάνει υποχρεωτικά στην ηλικία της «σύνταξης», έστω και αν διανύει την Τρίτη δεκαετία των -ήντα του ή και τη -μόνη- δεκαετία των -όντα, έστω κι αν παίρνει σύνταξη βουλευτού, εκτός κι αν οικειοθελώς αποχωρήσει. Φαινόμενο της ελληνικής πολιτικής ζωής: Η κυριαρχία των -σύμφωνα με την τρέχουσα πολιτική ορολογία- «δεινοσαύρων» κάνει τους «σαραντάρηδες» να θεωρούνται ανώριμα μειράκια.

Εκείνα τα παιδιά που έζησαν και έδρασαν στη σκιά των πρεσβυτέρων, των και «ιερών τεράτων» της πολιτικής χαρακτηριζομένων, και γι' αυτό έμειναν μείρακες στα σαράντα τους, μπορούν να θεωρηθούν σήμερα εκπρόσωποι της «γενιάς του Πολυτεχνείου», δηλαδή φορείς του πνεύματος που την ενέπνεε; Την ιστορική διαδρομή της Ελλάδας του 20ου αιώνα σημάδεψαν πολλές γενιές, με αρχή τη γενιά της Αντίστασης. Στα μεταπολεμικά χρόνια τη σκυτάλη πήραν η γενιά του 15%, του 114, των Λαμπράκηδων, του Πολυτεχνείου.

Κοινό τους γνώρισμα η πλατιά συσπείρωση των δημοκρατικών, προοδευτικών, αριστερών νέων της χώρας, και ο ρόλος της αριστερής πρωτοβουλίας στη συγκρότηση αυτών των συσπειρώσεων. Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, όλες οι γενιές από τη δεκαετία του '50 κι έπειτα διεκδικούσαν ένα μέρος από τα αιτήματα και τους ανεκπλήρωτους στόχους της αντιστασιακής γενιάς, γι' αυτό και γέννες εκείνης μπορούν να χαρακτηριστούν. Το πάθος της για δημοκρατία, ελευθερία, παιδεία, πολιτισμό είχαν κληρονομήσει.

ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ κληρονόμος η γενιά του Πολυτεχνείου, είχε την τύχη να διαθέτει τις πιο ευνοϊκές προϋπόθεσης για να προωθήσει τους στόχους στους οποίους απέβλεπε, σε όποιον πολιτικό σχηματισμό κι αν είχε ενταχθεί πριν, κατά ή μετά την πτώση της χούντας. Επωφελήθηκε εκείνη η γενιά από τις ευνοϊκές συνθήκες της μεταπολιτευτικής εποχής για να προωθήσει τους στόχους της; Και : έθεσε κάποιους κοινούς στόχους ώστε να παραμείνει «γενιά» η γενιά του Πολυτεχνείου ή υποτάχθηκε κι αυτή σε ιδέες, νοοτροπίες, μορφές οργάνωσης και αγώνα που οι πρεσβύτεροί της της επέβαλαν;

Η απάντηση σ' αυτά τα ερωτήματα δεν είναι δύσκολο να δοθεί. Είκοσι χρόνια μετά την εξέγερση του '73 μπορεί κανείς να παρακολουθήσει βήμα με βήμα την πορεία της τότε εξεγερμένης γενιάς στους δρόμους της υποταγής. Εκείνο που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι να παρακολουθήσει κανείς αυτήν την πορεία όπως την έζησαν χαρακτηριστικοί εκπρόσωποί κάθε κομματικού τμήματός της. Πόσο σημαντικές μπορούν να είναι οι μαρτυρίες τους φαίνεται, νομίζω, από ένα δείγμα τους: από την άκρως εξομολογητική συνέντευξη που έδωσε ο Μίμης Ανδρουλάκης στο Βήμα τον Ιούνιο του 1991, όταν η μάχη για την «ανανέωση» του ΚΚΕ έληξε με την άδοξη έξοδο - ή την αποπομπή - των «ανανεωτών» από τον Περισσό. Λίγες μέρες μετά τη δημοσίευση της, « εν θερμώ » ακόμη, έγραψα έναν σχολιασμό γι' αυτή τη συνέντευξη και τον κράτησα - για άγνωστους και σ' εμένα λόγους - στο συρτάρι μου.

Στην εικοστή επέτειο του Πολυτεχνείου πιστεύω πως μπορώ να παραθέσω εκείνο το κείμενο όπως το έγραψα τον Ιούλιο του 1991. Δεν χρειάστηκε να αλλάξω παρά ελάχιστες λέξεις, δυστυχώς. Είναι πάντα μεγάλη δυστυχία να γράφεις ένα Ρέκβιεμ για μια ακόμη χαμένη γενιά σ' αυτή τη χώρα που γεννάει ωραίες γενιές - και τις σκοτώνει.

Που πάνε εκείνα τα παιδιά;

ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ να έχει τον τίτλο « Ρέκβιεμ για τη χαμένη γενιά του Πολυτεχνείου » ή πιο απλά « Η πτώση της γενιάς του Πολυτεχνείου » η συνέντευξη του Μίμη Ανδρουλάκη στο Βήμα της Κυριακής, 30 Ιουνίου 1991. Συνέντευξη εξομολογητική, γι' αυτό και αποκαλυπτική για το παρελθόν και το παρόν των παιδιών εκείνης της γενιάς που εντάχθηκαν στο ΚΚΕ κι αποτελούν σήμερα τον -αποδιωχθέντα- σκληρό πυρήνα των επίδοξων «ανανεωτών» του.

«Φορείς» του ανανεωτικού πνεύματος με το οποίο θέλησαν να φωτίσουν την πορεία του ΚΚΕ προς τον 21o αιώνα, είχαν τη μοίρα κάθε Εωσφόρου: Πεπτωκότες άγγελοι πλέον, προσπαθούν να δουν τι σήμαινε γι' αυτούς ο απολεσθείς παράδεισος στον οποίο αφιέρωσαν «τα καλύτερά τους χρόνια», όπως είπαν στη συνέντευξη τύπου της 13.7.1991, τη συνέντευξη της «διαθεσιμότητας» και της «ρήξης», να εξηγήσουν πως βρέθηκαν έξω από τα προστατευτικά του τείχη και να πείσουν τον εαυτό τους πως τα φτερά τους μπορούν να αντέξουν με επιτυχία τα πετάγματα πάνω από την άνυδρη και θηριώδη γη της αληθινής, εκτός των τειχών, ελληνικής κοινωνίας και των πραγματικών της αντιθέσεων.

Αρνούμενοι να δεχτούν την απόφαση της μετά το 13o Συνέδριο πλειοψηφίας της Κ.Ε. του ΚΚΕ που τους έθετε, ως κανονικούς δημοσίους υπαλλήλους, σε «διαθεσιμότητα», και τους παρέπεμπε στην Κεντρική Επιτροπή Ελέγχου ως προς δημοσιοϋπαλληλική Ένορκη Διοικητική Εξέταση, οι ατακτήσαντες εκπρόσωποι της γενιάς του Πολυτεχνείου στο ΚΚΕ διέκοψαν τη σχέση τους με το Κόμμα στο οποίο είχαν προσχωρήσει πριν ή μετά την πτώση της χούντας κι ενηλικιώθηκαν κάτω από τις προστατευτικές φτερούγες του. Το δρόμο της αποχώρησης ή της διαγραφής είχαν πάρει πολλοί ομήλικοί τους πριν από αυτούς.

Ο ΜΙΜΗΣ ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗΣ υποστηρίζει στην εξομολογητική ή/και απολογητική συνέντευξή του πως «οι διάφορες κρίσεις» που εκδηλώθηκαν στο ΚΚΕ από τη μεταπολίτευση ως τώρα οφείλονταν στην αντίθεση του Κόμματος με τη γενιά του Πολυτεχνείου, αυτή τη γενιά που ήρθε γρήγορα σε σύγκρουση με τον παραδοσιακό μηχανισμό του ΚΚΕ, ο οποίος λειτουργούσε όχι με τα κριτήρια του αυθορμητισμού και της πρωτοβουλίας των μαζών, αλλά γραφειοκρατικά και εξουσιαστικά. Αυτή η θέση είναι εν μέρει αληθινή. Είναι αλήθεια ότι το ΚΚΕ, που είχε μεταπολιτευτικά το πλεονέκτημα να δεχτεί ένα μεγάλο κομμάτι της γενιάς του Πολυτεχνείου, δεν μπόρεσε να το αφομοίωσε. Μέσα από διαδοχικές συγκρούσεις κοβόταν μια φέτα αυτής της γενιάς είτε με μαζικές διαγραφές είτε με «εθελούσιες» εξόδους, με ομαδικές ή ατομικές αποχωρήσεις από το Κόμμα. Η εθελούσια έξοδος πήρε πρωτοφανείς ρυθμούς τα τελευταία χρόνια, ύστερα από τη διάψευση των ελπίδων που είχε γεννήσει το 21o Συνέδριο.

Η «σύγκρουση των γενεών» κατέβαινε από το στελεχικό επίπεδο στη βάση, οι κομματικές οργανώσεις άδειαζαν από τις ηλικίες των 20 ως 40 ετών, πολλοί επέστρεφαν τις κομματικές τους ταυτότητες και εξηγούσαν τους λόγους που τους έκαναν να απομακρυνθούν από το Κόμμα άλλοι απλώς χάνονταν από τις κομματικές συνεδριάσεις σαν να εξαερώνονταν. Στις οργανώσεις του ΚΚΕ άρχισαν να κυριαρχούν λευκά μαλλιά των αντιστασιακών.

Τί ήταν αλήθεια εκείνο που έκανε τόσα παιδιά της γενιάς του Πολυτεχνείου να προσχωρήσουν στο ΚΚΕ, συχνά εγκαταλείποντας προηγούμενες εντάξεις τους; Ο Μίμης Ανδρουλάκης δεν εξηγεί τι τον έκανε να εγκαταλείψει τον Μαχητή, έναν από τους τότε πιο προωθημένους ομίλους - όπως τους χαρακτηρίζει - από τον οποίο προήλθε. Περιορίζεται να εξηγήσει τη λύση που έδωσε στο δίλημμα εκείνης της εποχής : ΚΚΕ εσ. ή ΚΚΕ.

« Κ.Κ.Ε. ή Κ.Κ.Ε.εσ.; »

ΔΕΝ ΠΡΟΣΧΩΡΗΣΑΜΕ στο ΚΚΕ εσωτερικού γιατί το θεωρούσαμε κάπως ενδοτικό προς το κατεστημένο - είχαμε μια ριζοσπαστική κριτική προς τα δύο κομμάτια του παλιού ενιαίου ΚΚΕ, γενικά προς αυτό που αντιπροσώπευε το Κομμουνιστικό Κόμμα είτε ως κολιγιαννική είτε ως παρτσαλιδική εκδοχή, το θεωρούσαμε κάτι το παραδοσιακό, το ξεπερασμένο, λέει ο Μ. Ανδρουλάκης, αιτιολογώντας προφανώς την πρώτη του -αριστερίστικη- επιλογή, της θητείας του στον Μαχητή.

Προχωρώντας μάλιστα σε μεγαλύτερο βάθος, ο Μ.Α. θα πει ότι η γενιά εκείνη είχε έρθει σε έγκαιρη επαφή με την κλασική κουλτούρα του μαρξισμού και με τα ρεύματα του δυτικού μαρξισμού, με τα ρεύματα του Μάη του '68, και στο βάθος της σκέψης των πιο προωθημένων ομίλων κυριάρχησε μια ιδέα: να μην απορροφηθούν, να μην ενσωματωθούν ως οπαδοί στα παραδοσιακά σχήματα, αλλά να αναλάβουν την πρωτοβουλία για μια ενωτική ανασυγκρότηση της ιστορικής Αριστεράς.

Η πρωτοβουλία αυτή ωστόσο δεν αναλήφθηκε ποτέ, η ιδέα δεν ξέφυγε από το χώρο των ιδεών. Τι έφταιξε; Ο Μ.Α. επικαλείται τους συναισθηματισμούς και την ανετοιμότητα εκείνης της γενιάς, που δεν έγινε μια ολοκληρωμένη γενιά. Από συναισθηματισμό ή από ανετοιμότητα, τα παιδιά του Πολυτεχνείου, των μαζικών χώρων και των προωθημένων ομίλων δεν μπόρεσαν να θέσουν μεταπολιτευτικά τους όρους μιας ανασυγκρότησης της Αριστεράς. Και τότε διαφορετικά αποφάσισαν: Πολλοί από μας έκαναν την επιλογή να μπουν Κομμουνιστικό Κόμμα παρά την έντονη αντίθεση που είχαμε με την τότε φυσιογνωμία του. Η αιτία: Το θεωρούσαμε ως έναν ιστορικά προνομιακό χώρο για αναπτυχθούν καινούργιες ιδέες.

Την επιλογή αυτή ο Μ.Α. τη χαρακτηρίζει συγκρουσιακή, αλλά ευκολότερα θα μπορούσε κανείς να τη χαρακτηρίσει αντιφατική. Αν εκείνη την εποχή υπήρχε ένας προνομιακός -για να μεταχειριστούμε την ορολογία του Μ.Α- χώρος για μια πρώτη προσπάθεια ενωτικής ανασυγκρότησης της Αριστεράς, αυτός ο χώρος ήταν η νεολαία. Ο ίδιος ο αγώνας του Πολυτεχνείου, η σύνθεση της Συντονιστικής Επιτροπής της κατάληψης, τα πάντα ευνοούσαν τη συγκρότηση μιας ενωτικής νεολαιίστικης οργάνωσης, που θα έδινε το έναυσμα για να προχωρήσει και στους κομματικούς χώρους η ενότητα. Αλλά τίποτα δεν έδειχνε ότι ο ΚΚΕ εκείνης της εποχής ήταν διατεθειμένο να ευνοήσει μια τέτοια προσπάθεια, ούτε ότι μπορούσε να γίνει ο προνομιακός χώρος για την ανάπτυξη των καινούργιων ιδεών που έφερνε η γενιά του Πολυτεχνείου, η τουλάχιστον το πιο προωθημένο κομμάτι της.

ΈΤΣΙ ΑΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΤΟΙ μένουν τελικά, στη συνέντευξη του Μ.Α., οι λόγοι και τα κριτήρια που έφεραν στην ΚΝΕ ένα πολύ μεγάλο μέρος εκείνης της γενιάς. Τα όσα αναφέρει για έγκαιρη επαφή της γενιάς του με την κλασική κουλτούρα του μαρξισμού και με τα ρεύματα του δυτικού μαρξισμού και του Μάη του '68 μάλλον τάσεις απομάκρυνσης από το ΚΚΕ παρά έλξης προς αυτό θα έπρεπε, λογικά, να δημιουργούν. Χρεωμένος μένει λοιπόν ο Μ.Α. σ' αυτό το κεφάλαιο. Ίσως κάποτε τόσο αυτός όσο και άλλοι από τους αποβληθέντες θα ασχοληθούν με το θέμα για να το εξηγήσουν επαρκώς - ακόμη και στον ίδιο τον εαυτό τους.

Στην πράξη, η παρουσία τους στην ΚΝΕ ενίσχυσε τις κομματικές περιχαρακώσεις που έφθειραν το κίνημα της νεολαίας και στον σπουδαστικό και στον εργατικό χώρο, ενίσχυσαν την πιο στενή κομματικοποίηση, που δεν άργησε να εξελιχθεί σε ποδοσφαιροποίηση, το μοίρασμα των επιρροών έγινε αγώνας για την πρωτιά στις εκλογές του σπουδαστικού και του συνδικαλιστικού χώρου, ο ανταγωνισμός των παρατάξεων για το μπαλκόνι στις επετείους του Πολυτεχνείου έφτανε στη γελοιοποίηση του γιορτασμού, η μισαλλόδοξη αντιμετώπιση κάθε διαφορετικής άποψης πήρε συχνά μορφές επιεικώς απαράδεκτες και τα αποτελέσματα είναι πλέον γνωστά.

Αυτές οι εξελίξεις κάθε άλλο παρά ενισχύουν τον ισχυρισμό του Μ.Α. ότι το κομμάτι της γενιάς του Πολυτεχνείου που πήγε στο ΚΚΕ είχε στο νου του την επανένωση της Αριστεράς αφού, κι αν την είχε, δεν έκανε τίποτα για να την πετύχει έστω και μόνο στη νεολαία. Τελικά, τι έγινε κι έφτασε σήμερα να αποβληθεί ως ξένο σώμα από το ΚΚΕ το τελευταίο και σημαντικότερο κομμάτι της; Με άλλα λόγια, ποια ήταν η προσφορά αυτών των παιδιών στο ΚΚΕ ή στην ελληνική κοινωνία μέσω του ΚΚΕ, και γιατί είχε αυτή τη θλιβερή κατάληξη;

Οι εξομολογήσεις του Ανδρουλάκη στη συνέντευξή του θα είχαν ένα στοιχείο τραγικότητας σε ό,τι αφορά τις αυταπάτες τους αν δεν ήταν, στην πραγματικότητα, τόσο παιδαριώδεις ώστε, μετά την ένταξή τους στο ΚΚΕ, εκείνες οι αυταπάτες να συρρικνωθούν ως την ανυπαρξία. Από την επιδίωξη μιας νέας ενωτικής Αριστεράς περιορίστηκαν στην επιδίωξη κάποιων εκσυγχρονισμών στο ΚΚΕ (κατά την ομολογία του ίδιου), μεταβλήθηκαν οι ίδιες σε κωμικό στοιχείο σε ό,τι αφορά τις μεθόδους με τις οποίες εκείνα τα παιδιά του Πολυτεχνείου προσπάθησαν να πετύχουν τον εκσυγχρονισμό στηριγμένα στην παλιά φρουρά.

Οι αυταπάτες

ΑΥΤΑΠΑΤΕΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ συναντήθηκαν σε ένα πρόσωπο, τον Χαρίλαο Φλωράκη. Στη γενιά του Πολυτεχνείου, σύμφωνα με τις εξομολογήσεις του Μ.Α., πρέπει να λειτούργησε ό,τι είχε λειτουργήσει και στη γενιά της Αντίστασης για τους παλιότερους αγωνιστές: ο θρύλος των αγωνιστών, των παράνομων, των ιερών τεράτων του κομμουνιστικού κινήματος. Αλλά τα ιερά τέρατα βρίσκονται τώρα στην ηγεσία του Κόμματος, είναι οι κυρίαρχοι του παιχνιδιού, κρατούν στα χέρια τους το μηχανισμό - και ο μηχανισμός, που δεν έχει καμιά εμπιστοσύνη στους νεοσύλλεκτους ανεξέλεγκτους νεαρούς και τους βλέπει -κατά τον Μ.Α. πάντοτε- ως απειλή, λαμβάνει εγκαίρως τα μέτρα του:

Διασπείρει, αποδιαρθρώνει τη γενιά του Πολυτεχνείου, από ρεύμα τη μεταβάλλει σε άτομα - που αποκτούν διαφορετικό τρόπο σκέψης αλλά και διαφορετικές (ενδεχομένως και ανταγωνιστικές;) φιλοδοξίες. Το μόνο που τους μένει είναι να υπηρετήσουν με πίστη την ηγετική ομάδα, κι αυτό κάνουν. Παράδειγμα ο Μίμης Ανδρουλάκης φέρνει τον εαυτό του: από τη θέση του υπεύθυνου του Γραφείου Τύπου λειτουργεί ως σύμβουλος κορυφής. Το καθήκον που αναλαμβάνει είναι να βγάλει το ΚΚΕ στην κεντρική πολιτική σκηνή, δηλαδή να βγάζει ειδήσεις. Εκεί, σ' αυτή τη θέση, γίνεται η μοιραία συνάντηση του Μίμη Ανδρουλάκη με τον Χαρίλαο Φλωράκη.

Ο υπεύθυνος Τύπου γίνεται ο πιο παραγωγικός πολιτικός σύμβουλος του γενικού γραμματέα, και ο γενικός γραμματέας βρίσκει στον υπεύθυνο Τύπου τον άνθρωπο που θα τον βοηθήσει να αναδειχθεί σε πολιτικό ηγέτη υπερσκελίζοντας τον κομματικό μηχανισμό. Διότι, λέει ο Μ.Α., όταν ο Χαρίλαος ήθελε να γίνει πολιτικός ηγέτης είχε ανάγκη να στηριχθεί σε νέες δυνάμεις, χρειαζόταν εκείνους που και νέες ιδέες μπορούσαν να του δώσουν και να του φτιάξουν ένα προφίλ στην ελληνική κοινωνία, γι' αυτό και υποβάθμισε τον παραδοσιακό μηχανισμό.

Γίνεται, λοιπόν, ο Μίμης Ανδρουλάκης, ο άνθρωπος που φτιάχνει το προφίλ (άλλως το ίματζ) του γενικού γραμματέα του Κόμματος, τη στιγμή που ο Χαρίλαος Φλωράκης θέλει να γίνει πολιτικός ηγέτης, αυτονομούμενος από τον κομματικό μηχανισμό. Δηλαδή ο άνθρωπος των νέων ιδεών, παίζει το ρόλο του μάνατζερ, του ατζέντη, γίνεται ένα είδος Σαάτσι εντ Σαάτσι για τον γενικό γραμματέα; Από τη συνέντευξή του αυτό βγαίνει είτε το θέλει είτε δεν το θέλει ο Μίμης Ανδρουλάκης.

Το ίδιο περίπου κάνουν και τα άλλα παιδιά της γενιάς του Πολυτεχνείου: Σύμβουλοι κορυφής στο ΚΚΕ, αφιερώνουν το πάθος τους για δουλειά στην κατασκευή του προφίλ του Κόμματος συνολικά, του γενικού γραμματέα πρωταρχικά. Η νέα ιδέα του Μ.Α. εν προκειμένω ήταν απλή: Όταν ο γενικός γραμματέας του Κόμματος θα αποκτούσε το νέο του προφίλ θα αποκτούσε τη δύναμη και το κύρος που θα του επέτρεπαν να υψωθεί πάνω από τον πανίσχυρο κομματικό μηχανισμό, να τον εξουδετερώσει, κι έτσι θα απάλλασσε από αυτόν και τη γενιά του Πολυτεχνείου και το Κόμμα συνολικά. Για να βάλει στη θέση του τι; Ο Μίμης Ανδρουλάκης δεν μας το λέει.

ΑΦΕΛΕΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ του Πολυτεχνείου ή αποτέλεσμα της σοφής ενέργειας του πολύπειρου κομματικού μηχανισμού, ο οποίος φρόντισε εγκαίρως να εξουδετερώσει την επικίνδυνη εκείνη γενιά; Σκόρπισε τα μέλη της στους κομματικούς χώρους, τους ανέθεσε τα μάλλον κολακευτικά καθήκοντα των συμβούλων κορυφής, κι έτσι τα απέσπασε από τους μαζικούς αγώνες. Απομονωμένοι πλέον στον κλειστό χώρο των γραφείων, οι σύμβουλοι κορυφής υποτάχθηκαν στις μεθόδους που κυριαρχούν σε όλες τις ανάλογες καταστάσεις: στην ίντριγκα, αν θέλουμε να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους. Ή, σύμφωνα με την ορολογία του Μίμη Ανδρουλάκη, στην προσπάθεια να αντιπαλέψουν το μηχανισμό παίρνοντας με το μέρος τους το σημαντικότερο μέλος του, τον ίδιο τον γενικό γραμματέα του Κόμματος. Πίστευαν, λέει ο Μ.Α., πως, φτιάχνοντας ένα εκσυγχρονισμένο προφίλ του ηγέτη θα εκσυγχρόνιζαν το προφίλ ολόκληρου του Κόμματος κι έτσι θα το αποσπούσαν από το μηχανισμό!

Για το σκοπό αυτό δούλεψαν σκληρά, χωρίς να λογαριάζουν κόπο και χρόνο (ότι ήταν δουλευτάρικα παιδιά το αναγνώρισε κι ο Χαρίλαος Φλωράκης στη συνέντευξή του στο Έθνος). Τι πέτυχαν με όλη αυτή τη δουλειά; Πέτυχαν το μόνο που θα μπορούσε να προκύψει: Με τα χέρια τους έπλασαν το «προφίλ»  του κομματικού ηγέτη-πατέρα, με τη δουλειά τους καλλιέργησαν τον πατερναλισμό που τελικά θα στρεφόταν εναντίον τους και θα γινόταν η δύναμη που θα τους τιμωρούσε. Ο κομματικός μηχανισμός, με όλη τη μακρόχρονη -και «διεθνιστική»! - πείρα του θα βρει έτοιμο τον ηγέτη-πατέρα, που θα τον στρέψει εναντίον εκείνων που τον δημιούργησαν. Αυτό το κατάλαβε πολύ αργά ο Μίμης Ανδουλάκης: «Οι άνθρωποι του μηχανισμού ποτέ, σε καμιά φάση δεν σταμάτησαν τις επιθέσεις εναντίον μας. Προσπαθούσαν να επαναφέρουν τον Χαρίλαο στη γενιά του, να τον κάνουν ένα συνήθη άνθρωπο του μηχανισμού όπως όλοι. Και το κατάφεραν τώρα. Αυτός ο μηχανισμός έφερε τώρα τον Χαρίλαο στα μέτρα τους».

Το συμπέρασμα και οι ερασιτέχνες της ίντριγκας

ΑΥΤΟ ΕΙΝΑΙ το πικρό συμπέρασμα του Μίμη Ανδρουλάκη από τη θητεία του στη θέση του Πυγμαλίωνα-συμβούλου κορυφής. Μπορούμε λοιπόν να πούμε πως η επιτυχία των συμβούλων κορυφής ήταν και η αιτία της μεγάλης αποτυχίας τους! Έπλασαν τον ηγέτη-πατέρα τόσο καλά ώστε τον παρέδωσαν έτοιμο τους αντιπάλους τους. Δεν είναι η πρώτη φορά που το δημιούργημα στρέφεται εναντίον του δημιουργού του. Αυτοί που τους είπαν παιδιά του Φλωράκη εξομολογούνται τώρα πως το αντίθετο συνέβαινε. Αντί να τους πλάσει ο Φλωράκης, προσπάθησαν εκείνοι να πλάσουν τον Φλωράκη. Και το κατάφεραν τόσο καλά, ώστε ο Φλωράκης στην κρίσιμη ώρα εγκατέλειψε τους φιλόδοξους - ή ματαιόδοξους - Πυγμαλίωνες για να επανέλθει στην κανονική του κοίτη, του μηχανισμού. Η ίντριγκα έχει τους μαστόρους της, και απορρίπτει τους ερασιτέχνες.

ΤΩΡΑ ΟΙ ΕΡΑΣΙΤΕΧΝΕΣ του είδους δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν τις σκληρές συνέπειες του εγχειρήματός τους. Ούτε σε ένα σημείο της συνέντευξης του ο Μίμης Ανδρουλάκης δεν επισημαίνει αυτό που στάθηκε η μεγάλη ήττα της γενιάς του στο ΚΚΕ: το ότι δεν κατέθεσε τη δίψα της για δουλειά και προσφορά και τις επιστημονικές της γνώσεις, έστω και την όποια μερξιστική κουλτούρα της επικαλείται ο Μ.Α., για να αποκτήσει το ΚΚΕ ένα πρόγραμμα άξιο των καιρών.
Χωρίς μελέτη της ελληνικής κοινωνίας και του διεθνούς περιβάλλοντος της στο τέλος του 20ου αιώνα, χωρίς καθορισμό των στρατηγικών και των τακτικών στόχων και των οργανωτικών σχημάτων που θα υπηρετούσαν αποτελεσματικά αυτούς τους στόχους, το ΚΚΕ έμεινε καταδικασμένο σε μια καθημερινή, εμπειρική πολιτική στηριγμένη στρατηγικά στο όχι: μια σειρά από αρνητικά συνθήματα, χωρίς να καθορίζεται η κατάφαση, εκτός από κάποια μίζερα φυλλάδια με τον γενικό τίτλο Το ΚΚΕ προτείνει, άφησαν το Κόμμα μετέωρο, αναγκασμένο σε πολλές περιπτώσεις να αναπαράγει τριτοκοσμικά έως λεπενικά συνθήματα, ή να προβάλλει πάνω σε σοβαρότατα ζητήματα πολιτισμού και παιδείας αναλύσεις που προέρχονταν από ψευδομαρξιστικές πηγές χωρών του υπαρκτού και του μπρεζνιεφικού σκοταδισμού.

ΤΗ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΕΝΙΑ και την προγραμματική ένδεια του ΚΚΕ στη μεταπολιτευτική περίοδο δηλαδή στη μοναδική περίοδο που είχε όλες τις δυνατότητες να ξεπεράσει τα μόνιμα θεωρητικά κενά του και να καταρτίσει πρόγραμμα θεωρητικά και επιστημονικά θεμελιωμένο, τη χρεώνεται σε μεγάλο βαθμό η γενιά του Πολυτεχνείου με την ολέθρια υποταγή της στο δόγμα του εκσυγχρονιστικού προφίλ του ηγέτη, ένα δόγμα που ο αυτοφερόμενος ως εμπνευστής του δεν δείχνει ότι έχει κάνει ως τώρα την κριτική του αποτίμηση.

Ο Μίμης Ανδρουλάκης, πάντως, όπως βγαίνει από τη συνέντευξή του, εξακολουθεί να πιστεύει πως η προσπάθεια των συμβούλων κορυφής δεν ήταν εκ γενετής καταδικασμένη, και πως η σύλληψή της δεν ήταν από την αρχή τραγικό (η κωμικό;) λάθος. Πιστεύει πως ο Χαρίλαος Φλωράκης μπορούσε να γίνει ο εκσυγχρονιστής του ΚΚΕ ή, έστω, ο αποτελεσματικός σύμμαχος των νεαρών εκσυγχρονιστών, αν έμενε πιστός στους δημιουργούς του εκσυγχρονιστικού προφίλ του και τους πρόσφερε τις πλάτες του για να επιτύχουν τους γενικώς θολούς στόχους τους. Παρασπόνδησε, γι' αυτό και είναι σήμερα κι εκείνος ένας τιμωρημένος, ένας ηγέτης που στην πραγματικότητα δεν είναι παρά ένας όμηρος. Τόλμησε να στηριχτεί στα παιδιά του Πολυτεχνείου για να υψωθεί πάνω από τον κομματικό μηχανισμό και γι' αυτή του την αποκοτιά ο μηχανισμός τον τιμώρησε αφαιρώντας του τον ηγετικό του ρόλο - υποστηρίζει ο Μίμης Ανδρουλάκης.

Κι όταν ο Χαρίλαος αποδυναμώθηκε με την παραίτησή του από τις ηγετικές θέσεις, ο μηχανισμός μπορούσε πια να τον επαναφέρει στην τάξη. Τώρα που τον έκανε να απαρνηθεί και να αποκηρύξει τα παλιόπαιδα που τον παρέσυραν στο παιχνίδι τους και τον έκαναν να ατακτήσει, τώρα ο μηχανισμός είναι πρόθυμος να του παραχωρήσει μερικά από τα αρχηγικά του προνόμια χωρίς να πάψει να τον κρατά πάντα όμηρο. Σύμφωνα με τα λόγια του Μίμη Ανδρουλάκη , ο ίδιος αυτός μηχανισμός σήμερα εκδικείται τον Φλωράκη. Τώρα που δεν λειτουργεί ηγετικά, ο μηχανισμός έχει κάνει τον Χαρίλαο «αρχηγό και όμηρό του». Αν έχει δίκιο ο Μ.Α., αυτό μόνο ο ίδιος ο Χαρίλαος Φλωράκης μπορεί να το ξέρει - και να το πει.

Το δύσκολο «μετά»

ΑΛΛΑ ΑΥΤΑ τα «παλιόπαιδα», τα «δουλευτάρικα» ωστόσο, που ο Χαρίλαος τα κατηγόρησε στο τέλος πως βάλθηκαν «να του χαλάσουν το Κόμμα», τι θα κάνουν μετά την πτώση τους; Η Μαρία Δαμανάκη είπε στη συγκέντρωση της Ομόνοιας πως επιχειρούν μια νέα «απογείωση», μια «νέα έφοδο στον ουρανό». Ποιες πιθανότητες έχει να πετύχει η προσπάθειά τους ώστε να μεταστρέψουν την κακή μοίρα της γενιάς τους και να μπορέσει μια μελλοντική συνέντευξη του Μίμη Ανδρουλάκη να διεκδικήσει τον τίτλο «Η πτώση και η άνοδος της γενιάς του Πολυτεχνείου»;

Δύσκολος θα είναι ο δρόμος τους αν λογαριάσει κανείς και τις κακές συνήθειες που απέκτησαν στα χρόνια που λειτούργησαν ως «σύμβουλοι κορυφής», ασχολούμενοι με το πολιτικό μάρκετινγκ, αποκομμένοι από τους μαζικούς χώρους όπως ομολογεί ο Μίμης Ανδρουλάκης (ο Χαρίλαος Φλωράκης μιλάει για αποκοπή τους «από την ταξική πάλη», μα αυτό είναι μια άλλη ιστορία). Αν προστεθεί σε αυτά και η μεγαλύτερη ή μικρότερη απογοήτευση από την αποτυχία της μακρόχρονης  και μάταιης προσπάθειάς τους και η πολεμική που θα έχουν να αντιμετωπίσουν από την πλευρά του «μηχανισμού» του ΚΚΕ αλλά και από άλλους πολιτικούς χώρους που επιθυμούν τη συρρίκνωση της κομμουνιστογενούς, συνασπισμένης ή όχι, Αριστεράς και την ενδυνάμωση του δικομματισμού, θα σχηματιστεί μια πρώτη εικόνα των δυσκολιών που άφευκτα θα συναντήσουν. Θα τα βγάλουν πέρα; Τα πάντα θα κριθούν από δύο παράγοντες.

Ο πρώτος είναι αυτός που αναφέραμε πιο πάνω - το ξεκαθάρισμα των στρατηγικών στόχων και της ευλύγιστης τακτικής για την επίτευξή τους με βάση την επιστημονική μελέτη της σημερινής κατάστασης της χώρας, της κοινωνικής της διαστρωμάτωσης, της θέσης της στον διεθνή περίγυρο, των συνεπειών από την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» κλπ. Έτσι θα μπορέσει να βρει με τον προσφορότερο τρόπο τη λύση του και το πρόβλημα που έθιξε ο Μίμης Ανδρουλάκης στη συνέντευξή του, της «πρωτοβουλίας των μαζών», που μεταφράζεται σε πρόβλημα της σχέσης των δύο υποκειμένων της σύγχρονης ιστορίας - του Κόμματος και των «μαζών».

Ο δεύτερος και εξίσου σημαντικός παράγοντας είναι το «ποιος», η συνασπισμένη Αριστερά ή το «αποκαθαρμένο» από τις μη αυστηρά «ταξικές» προσμείξεις ΚΚΕ, θα μπορέσει να κερδίσει τη σημερινή νέα γενιά. Οι οιωνοί είναι πολύ καλύτεροι για τον Συνασπισμό, ο οποίος αντιπαρατάσσει πλέον τη γενιά του Πολυτεχνείου στη γενιά της Αντίστασης που έγινε, στας δυσμάς του βίου της, ο επιθετικός κριός της «διάσωσης» του ΚΚΕ από τα «παλιόπαιδα» που θέλουν την καταστροφή του. Με ποια εφόδια, ωστόσο, θα προσπαθήσει η γενιά του Πολυτεχνείου να κερδίσει τη νεολαία του 2000 μ.Χ.;

Η παράδοση που την αρνήθηκαν, αλλά που πάντα «κρυφόκαιγε» μέσα τους, όπως λέει ο Μίμης Ανδρουλάκης, η παράδοση του Μάη του '68, έχει πια παλιώσει, είναι κι αυτή παρελθόν, δεν έχει τίποτα να πει στη σημερινή νέα γενιά αν επιμένει να της μιλάει με τη γλώσσα του τότε και τη δεν βοηθάει να αντλήσει από την εποχή εκείνη ό,τι της είναι χρήσιμο έως απαραίτητο σήμερα. Το δυστύχημα είναι πως ανάμεσα σ' εκείνη τη γενιά και τη σημερινή νέα γενιά μεσολαβεί ένα «κενό» γενεών. Η ιστορία δεν θα γράψει για καμιά «Γενιά της ΚΝΕ» ή «Γενιά του ΠΑΣΟΚ» ούτε για καμιά από τις άλλες κομματικές νεολαίες που κατακερμάτισαν τον νεολαιίστικο χώρο τις δύο περασμένες δεκαετίες, έστρεψαν του νέους κάθε κομματικής παράταξης εναντίον όλων των άλλων, ταλάνισαν με συνθηματολογία γηπέδων τη νεολαία της Ελλάδας από τη μεταπολίτευση κι εδώ, και τελικά, μέσα από την απόλυτη κομματικοποίηση, κατόρθωσαν να την απολιτικοποιήσουν.

ΟΙ ΣΗΜΕΡΙΝΟΙ ΔΕΚΑΕΞΑΡΗΔΕΣ -το αποδείξανε στις καταλήψεις του περσινού χειμώνα- γυρνάνε την πλάτη στις κομματικές νεολαίες και σε κάθε κομματικό πατερναλισμό. Το μήνυμά τους είναι καθαρό και ταυτίζεται με το μήνυμα της Ιστορίας: «Γενιές» δίνει η νεολαία όταν συσπειρώνεται γύρω από μεγάλους κοινούς στόχους, αναλαμβάνοντας η ίδια την ευθύνη του αγώνα της. Είχαμε γενιά της Αντίστασης, γενιά του 15% και του 114, γενιά των Λαμπράκηδων, γενιά του Πολυτεχνείου. Κι εκεί μας τελειώσανε οι γενιές. Μακάρι ή «γενιά του Πολυτεχνείου» να βοηθήσει -απλώς, να βοηθήσει- τα σημερινά παιδιά να βρούνε τον κοινό στόχο που θα τα αναδείξει σε «γενιά».

Για να το πετύχει, δεν αρκεί να υπόσχεται έφοδο στον ουρανό. Πρέπει, πρώτα από όλα, να συνειδητοποιήσει πως έχει περάσει προ πολλού την ηλικία της νεολαιίστικης «γενιάς». Η γενιά της Αντίστασης μπορεί να βλέπει στη γενιά του Πολυτεχνείου «παιδιά» ή και «παλιόπαιδα». Οι σημερινοί όμως δεκαεξάρηδες βλέπουν σ' αυτήν τη γενιά των μπαμπάδων τους. Και θα προτιμήσουν να μην καταφαγωθούν κι αυτά από κάποιον δικό τους μπαμπα-Κρόνο. Κάποτε εμφανίζεται και ο Δίας - όπως μας παραδίδει η σοφότατη Μυθολογία.

Έλλη Παππά, 1991/2004