11 ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΙΣΤΕΡΑ

(Δημοοσίευση: 28 Μαΐου 2007). Μια αὐθάδικη παρέμβαση σὲ μὶα συζήτηση βουβή (για πόσο ακόμη;).

Μια αυθάδικη παρέμβαση σε μια συζήτηση βουβή (για πόσο ακόμη;). Μία υποκλέπτουσα συμμετοχή σε ένα παιγνίδι προκλητικό και ανοικτό. Μα καθόλου ανάλαφρο: ένα παιγνίδι που παίζει (ή δια-κυβεύει) τραγικά τον εαυτό του ψάχνοντας δίοδο· με αφορμή πολλούς, κι ανάμεσά τους. Iδίως εκείνους που μάς έδειξαν τις ερωτήσεις αλλ' όχι τις απαντήσεις. Ανάμεσα στον απολογισμό και τη θέληση. Ανάμεσα στην ηττημένη βεβαιότητα και τον αβέβαιο προσανατολισμό. Ανάμεσα στα περασμένα-ξεπερασμένα (όλα ;) και στα ερχούμενα-ζητούμενα (όλα ;).

Η κυριότερη ατέλεια κάθε αριστεράς μέχρι τώρα -συνυπολογίζοντας όλες τις διαδρομές της- είναι ότι αντιλήφθηκε την κοινωνία μόνο με τη μορφή αντικειμένου, όχι σαν ανθρώπινη δραστηριότητα. Έτσι, ως πολιτική, η ενεργητική πλευρά, η υποκειμενικότητα, αναπτύχθηκε  από την αστική τάξη - μα μόνο εξουσιαστικά και μόνο μέσω του κράτους, γιατί φυσικά η αστική τάξη δεν ανα-γνωρίζει την ανθρώπινη υποκειμενικότητα ως πραγματική,  συγκεκριμένη κι ολόπλευρη χειραφέτηση. Η αριστερά θέλει να μετασχηματίσει την υπάρχουσα κοινωνία. Εντάχθηκε (εκούσα-άκουσα) στην πολιτική, μα δεν αντιλήφθηκε την πολιτική της δραστηριότητα σαν δραστηριότητα σε υποκείμενα. Εντάχτηκε επομένως στην πολιτική, και εντάχτηκε σε μία κοσμοαντίληψη.

Απεμπόλησε, έτσι, την ουσιαστική σημασία τής «επαναστατικής», της «πρακτικοκριτικής» δράσης, και παρέκαμψε το διακύβευμα που αυτή η ίδια εξήγγειλε και που θέτει τα πάντα υπό ερώτημα, πάντοτε ανοικτό (με πρώτο απ' όλα το ερώτημα που αφορά την ίδια).

II

Tο ζήτημα αν η αριστερά μπορεί να συναφθεί στον ιστορικό της ρόλο μπορεί να τίθεται μονάχα από την άποψη του μέλλοντος: εκεί δοκιμάζεται, δηλαδή προ-κρίνεται η πραγματικότητα, η ισχύς και η εγκοσμιότητα της σκέψης και του κόσμου της. Η διαμάχη πάνω στο δυνατό και το αδύνατο, όταν αποκόπτεται από την έμπρακτη και συνδυαστική ερωτηματοθεσία του μέλλοντος, στερείται της βάσεως που έχει κερδηθεί πάνω στην άβυσσο, τη βαρβαρότητα και τη σύγχυση, και δεν τολμά να διαταράξει την ασφάλεια των κατεστημένων θέσεων· είναι εξ ορισμού πραγματιστική.

IΙI

Η αριστερή διδασκαλία πως οι άνθρωποι είναι προϊόντα των περιστάσεων και της διαπαιδαγώγησής τους λησμονεί πως οι περιστάσεις μεταβάλλονται ίσα-ίσα από τους ανθρώπους, πως οι περιστάσεις δεν συμπίπτουν πάντοτε με τους ανθρώπους (ούτε οι άνθρωποι συμπίπτουν πάντοτε με τις περιστάσεις) και πως οι παιδαγωγοί περιπίπτουν σε σφάλματα: χωρίζεται έτσι η κοινωνία σε δύο μέρη εκ των οποίων το ένα παραμένει διευθύνον. Η σκέψη του Μαρξ παρήγαγε πολλούς «-ισμούς» ενόσω γινόταν κι αυτή ακόμη ένας. Όλοι οι «-ισμοί» δικαίωναν την πολιτική ιεραρχία (το κόμμα, το κράτος) με πρόσχημα άλλοτε την οργάνωση, άλλοτε την εκπαίδευση και άλλοτε την πολυπλοκότητα. Η πολιτική όμως μπορεί να νοηθεί μόνο σαν (μία) συμβολή στη σύμπτωση της μεταβολής των περιστάσεων με την ανθρώπινη δραστηριότητα, δηλαδή μόνο σαν διαρκής μετάβαση όπου η πολιτική ασκείται ενόσω υπερφαλαγγίζεται (μαζύ με τους παιδαγωγούς) από την ανατρεπτική πράξη των ίδιων των ανθρώπων, κι αυτό πριν απ' όλα μέσα στην ίδια τη σκέψη που επικαλείται τον Μαρξ.

IV

Η αριστερά ξεκινάει από το γεγονός της οικονομικής εκμετάλλευσης κι απ' τον διχασμό του κόσμου σε κόσμο της δομής (πραγματικής) και κόσμο της υπερδομής (ιδεολογικής). Η εργασία της (οι αγώνες) συνίστατο στο να διαλύσει κάθε τέτοια ανόσια θεμελίωση. Δεν βλέπει πως κάθε που τελείωνε αυτή η εργασία υπολειπόταν ακόμη το κυριότερο: η απελευθέρωση του ανθρώπου. Κι αυτό επειδή η εγκόσμια υποδομή που η ίδια έφτιαχνε, αυτοαποσπάται και στερεώνεται και πάλι σαν ανεξάρτητο βασίλειο στα σύννεφα. Θεία εργασία και διαβολικό αποτέλεσμα (γιατί;).

Επειδή εντούτοις η αριστερά χρειάζεται, -κι αυτό διότι η (ενσύνειδη) πρακτική, όσο κι αν αποτελεί κομμάτι αυτού που έχει κριθεί, είναι το αποφασιστικό όπλο που έχουμε για να κρατηθεί ανοιχτός ο κόσμος-, η αριστερά του μέλλοντος πρέπει να θεμελιωθεί απ' την αρχή. Κάτι που δεν σημαίνει «από το μηδέν», σημαίνει όμως «εκ θεμελίων». Η θεμελίωση της αριστεράς προϋποθέτει, έτσι, το ξεθεμέλιωμά της. Αφού πρώτα κατανοηθεί στην αυτοαντιφατικότητά της και την αγιάτρευτη ανεπάρκειά της, να υποβληθεί σε αξιακή κριτική και να ανατρέπεται στην πράξη. Ούτως ή άλλως το πρόβλημά μας δεν είναι το μέλλον αυτής της αριστεράς, αλλά η αριστερά αυτού του μέλλοντος.

V

Η αριστερά επειδή δεν είναι ευχαριστημένη με την αφηρημένη δημοκρατία επικαλείται την κοινωνική δημοκρατία. Αλλά καθώς μεσουρανεί η κατακτητική και πλανητική τεχνική που θανατώνει έναν κόσμο, δεν έχουμε ανάγκη από μία τεχνο-λογία είτε της δημοκρατίας είτε της κοινωνίας. Μπορεί η αριστερά -ως πολιτική συνιστώσα του κινήματος κοινωνικής απελευθέρωσης που έτσι κι αλλιώς την υπερφαλαγγίζει- να διατυπώσει μία ικανή διαλεκτική ανάμεσα στο εθνικό, το δημοκρατικό και το κοινωνικό;

VI

Η αριστερά ανάγει τον ατομικό ον στο κοινωνικό ον. Το κοινωνικό ον όμως δεν είναι μία αφαίρεση. Στην πραγματικότητα είναι το τραγικό, αντιφατικό, σπαραγμένο και εύελπες σύνολο των καθημερινών του σχέσεων και των σχέσεών του με το καθημερινό· εκφράζεται ως (έτσι κι αλλιώς πάντοτε μετεωρούμενος) ριζοσπαστισμός.

Η αριστερά που δεν καταπιάνεται με την κριτική ανασυγκρότηση αυτού του πραγματικού όντος, ήταν κατά συνέπεια αναγκασμένη:

1. Να κάνει αφαίρεση της πορείας της ιστορίας (και της εκάστοτε ανοικτής δυνατότητας) και να προσδιορίζει την καθεαυτή ριζοσπαστική διάθεση των ανθρώπων θρησκευτικά, προϋποθέτοντας ένα αφηρημένο -απομονωμένο- συλλογικό άτομο ως τάξη.

2. Να εξετάζει, συνεπώς, το αφηρημένο συλλογικό άτομο αποκλειστικά σαν γένος, σαν εγγενή βουβή δεδομενικότητα, και να συνδέει με τρόπο καθαρά τεχνικό τους καθημερινούς ανθρώπους.

VII

Η αριστερά δεν βλέπει, κατά συνέπεια, πως το από παληά χρωστούμενό της προς αυτούς τους καθημερινούς ανθρώπους δεν είναι μία «θρησκευτική» διάθεση αλλά απεναντίας ένα απτό κοινωνικό δημιούργημα μέσα από μια πρωτότυπη (και συγκεκριμένη) πράξη συγχώνευσης του δυνατού και του αδύνατου, ή με άλλα λόγια: της πολιτικής, του πολιτισμού και της καθημερινής ζωής· πως ο σοσιαλισμός ή θα είναι καθημερινός, ή δεν θα υπάρξει ποτέ.

VIII

Η νέα αριστερά ωστόσο είναι αναγκασμένη να είναι πολιτική. Ουσιαστικά και μετασχηματισμένα. Η πρώτη πράξη της, η πράξη της γέννησής της θα είναι, έτσι, η πράξη της πολιτικής κριτικής τής ολόπλευρης ιστορίας - και μαζύ: η πράξη της ολόπλευρης κριτικής τής δικής της πολιτικής ιστορίας. Τα χίλια μυστήρια που παράσερναν την οπτική της προς τον χιλιασμό ή τον μυστικισμό, βρίσκουν την κοινωνική τους λύση μέσα σε αυτή την πράξη της, και στη (μη επίπεδη) κατανόηση της πράξης αυτής.

IX

Το ανώτατο σημείο που φτάνει η θεωρία τής μέχρι τώρα αριστεράς (δηλαδή η θεωρία της ταξικής πάλης), θεωρία που δεν αντιλάμβάνεται την πολυσημαντότητα αυτής της πάλης μεταξύ άλλων και ως διαφοριστική δραστηριότητα (:πάλη για τη διαφορά), είναι η εξαγγελία της αταξικής κοινωνίας, η αφηρημένη πρόβλεψη της ολικής κοινωνίας των ολικών ανθρώπων· χωρίς όμως εξίσου να θέτει και το συν-αναγκαίο αίτημα για έξοδο από την ιστορία, προς μια τέτοια κοινωνία των διαφορετικών ανθρώπων.

X

Η άποψη της παληάς αριστεράς είναι η Αριστερά της Μεγάλης Ταυτότητας, της αυτοαναγνώρισης μέσω του Καθαρού Ταυτού. Αυτό παρήγαγε τους υποκειμενισμούς και τους αυτοκεντρισμούς. Η άποψη της νέας αριστεράς οφείλει να λάβει υπ' όψη της το Έτερον σε όλες τις εκδοχές του, ιδίως σε εκείνες που εκάστοτε την υπερβαίνουν. Να άρει τα σχίσματα που βόλεψαν τις διάφορες θρησκείες και τα παρεκκλήσια της -μεταξύ άλλων: ανάμεσα στη γνώση και το βίωμα, ανάμεσα στην εκδοχή του μέγιστου και την εκδοχή του ελάχιστου, ανάμεσα στη μεταρρύθμιση και τον μετασχηματισμό, ανάμεσα στη θετικότητα και το αρνητικό. Αυτό, ως αριστερά της Μεγάλης Συνάντησης, εμπιστευόμενη  το προχώρημα των ανεπαρκειών της και στον Άλλο.

XI

Η αριστερά (όπως κι οι τεχνικοί) δεν έκανε μέχρι τώρα τίποτα άλλο από το να μεταμορφώνει με διάφορους τρόπους τον κόσμο μέσα στην οικουμενικοποιούμενη α-διαφορία. Το ζήτημα είναι να την αλλάξουμε.

Γιάννης Φ. Φωτόπουλος, καλοκαίρι 2005


ΠΑΛΑΙΑ ΣΧΟΛΙΑ (5)

	1. 23-04-2007 14:00
	Επιτέλους να θέσουμε τα ζητήματα! Μετά από πολλά χρόνια, είδα στο Ιντερνετ και κάτι που τράβηξε την προσοχή μου. Υπάρχει πολλή φύρα, όπως ξέρετε.   Οι Θέσεις, είναι πολύ σημαντικές, αν και μού φαίνονται λίγο "ανθρωπολογικές"...  Οπωσδήποτε, όμως, η αριστερά πρέπει να δει το ζήτημα της καθημερινότητας, του καθημερινού ανθρώπου...Επίσης τον τρόπο που κατανοεί την πολιτική.  Αυτά σαν πρώτες επισημάνσεις. Θα επανέλθω μόλις τα μελετήσω προσεκτικότερα

Δημητριάδης Αποστόλης

	2. 31-05-2007 00:09
	Πυκνό, σύνθετο, κάπως δυσνόητο..Μα Καλό Καί γιά τούς διαφωνούντες "κάθετα" οι 11 θέσεις είναι, όπως καί νά τό κάνουμε, μιά αρχή, ένας βατήρας, γιά προαγωγή συζήτησης.  Τώρα, άν π.χ. η «δεδομενικότητα» άλλαζε στό π.χ. «δοσμένη πραγματικότητα», θά βελτιώνονταν η κατανόηση, νομίζω.  Κουράγιο Γιάννη.  αγάπη-αφοπλισμός-ειρήνη  Ναπολέων

Ναπολέων Παπαδόπουλος

	3. 04-06-2007 23:07
	ΜΑΚΑΡΙ (για το σχόλιο του Απ.Δημητριάδη)  Φίλε Αποστόλη  Σχετικά με το σχόλιό σου περί «ανθρωπολογικών» θέσεων.  Εγώ θα ευχόμουν να είναι έτσι. Δεν ξέρω θα δείξει.   Ρισκάρω υιοθετώντας μια θέση για την αριστερά. Η Αριστερά ως έννοια και ως βίωμα είναι θεμελιακά ανθρωπολογική - ανθρωποκεντρική. Αλλιώς τι;  Ανοιχτός σε κάθε προβληματισμό.

"ΦΥΛΛΟΨΑΧΤΗΣ"

	4. 25-06-2007 12:30
	ΓΙΑ ΤΗΝ ΘΕΣΗ V KAI TH ΘΕΣΗ VIII Συμφωνώ με αυτό που γράφεις στη Θεση V, ότι πρεπει δηλαδη να αντιλαμβανόμαστε την αριστερά σαν την πολιτική συνιστώσα (μία πλάι σε άλλες άραγε;) του κινήματος κοινωνικής απελευθέρωσης που είναι κάτι πιο πλατύ. Η αριστερά που νόμισε ότι είναι το άπαν του κόσμου είναι η αριστερά που απέτυχε.  Πώς όμως συνδυάζεται αυτό με την Θεση VIII που λέει (σωστά κατά τη γνώμη μου) ότι η αριστερά είναι αναγκασμένη να είναι πολιτική.   Υπάρχει πρόβλημα εδώ και θέλω να το συζητήσουμε, μαζί με όλους τους αναγνώστες σου.   Αν εξετάσουμε τη σχέση της αριστεράς μέ την πολιτική μέχρι σήμερα, καταλήγουμε στο κρίσιμο ερώτημα. Γιατί απέτυχε η αριστερά μέχρι τώρα; Απέτυχε επειδή μία "σωστή" αντίληψη για την πολιτική εφαρμόστηκε από "λάθος" ανθρώπους (μέτριους ηγέτες, γραφειοκράτες κ.λπ) ή επειδή καθαυτή η αντίληψή της για την πολιτική ήταν λειψή και εγκλωβισμένη στο "γήπεδο του αντίπαλου"; Κάτι τέτοιο φαίνεται να εννοείς με την πρώτη Θέση. Αυτή την άποψη έχω και εγώ.   Αν όμως είναι έτσι, τί ελπίδες έχουμε μία Νέα Αριστερά να αποφύγει αυτή την αντίληψη;

ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ

	5. 25-06-2007 12:31
	Αριστερά... ΣΚΕΤΗ Καλό θα είναι κατά τη γνώμη μου να αρχίσουμε να αποφεύγουμε την παγίδα τού να ονομάζουμε «αριστερά» κάποια ομιχλώδη συλλογικότητα ατόμων που αυτοαποκαλούνταν (ή και συνεχίζουν ακόμα να αυτοαποκαλούνται...) αριστεροί...  Οπότε μάλλον δεν προκύπτει ο δυϊσμός παλιά-νέα αριστερά.  Ας ξεκινήσουμε με το περιεχόμενο της φράσης «είμαι αριστερός», ρωτώντας τον εαυτό μας καταρχή και όλους τους άλλους μετά, τι εννοούν λέγοντάς την.  Ούτε ο δυϊσμός κοινωνική-πολιτική μού καλοστέκεται. Εκτός αν πάλι πέφτουμε στην παγίδα να ονομάζουμε «Πολιτική» την επιδίωξη να αποκτηθεί η εξουσία με ΚΑΘΕ μέσον.  Θού, λαέ, φυλακήν τώ στόματί μου...  Αν όμως δούμε πως «Πολιτική» είναι, και μόνον αυτό πρέπει να είναι, η δραστηριότητα που κατατείνει στο να γίνει η λαϊκή βούληση πραγματικότητα, τότε το "χάσμα" πολιτική-κοινωνική, που αναφέρεται σε προηγούμενα σχόλια, εξαφανίζεται.  Αυτά και μένω... ευόφθαλμος για παραπέρα γραπτή, και ευήκοος για προφορική, συζήτηση.  αγάπη-αφοπλισμός-ειρήνη  Ναπολέων Παπαδόπουλος

Ναπολέων Παπαδόπουλος