ΜΗΝ ΑΠΟΓΟΗΤΕΥΕΤΕ ΤΙΣ ΓΕΦΥΡΕΣ

(Δημοσίευση: 1 Αυγούστου 2010) Δὲν πρέπει νὰ νομίζουμε ὅτι οἱ γέφυρες δὲν ἔχουν τίποτα νὰ ποῦν ἐπειδὴ δὲν μιλοῦν. Ὅταν περνᾶς μιὰ γέφυρα τίποτα δὲν μένει πιὰ ἴδιο...

στις αλησμόνητες γέφυρες της ζωής...

Θα σας φανεί υπερβολική σαν ιστορία αγάπης, αλλά εγώ έτσι την έζησα. 
- Φίλους, εγώ ονομάζω όσους είναι πιο μεγάλοι από μένα, δεν ονομάζω ποτέ φίλο κάποιον μικρότερο. Θεωρώ υποκριτικό οι μεγάλοι να αποκαλούν τους μικρότερους φίλους. Τους μικρότερους τους αποκαλώ πιστούς ή άπιστους...

...Αυτά περίπου, μου έλεγε σαν εισαγωγή στη φιλία μας ή σωστότερα στη μη φιλία μας, ένας ηλικιωμένος φίλος μου, μεγάλος αρχιτέκτονας και πολεοδόμος, όπως συχνά τον άκουγα έκτοτε, να προσθέτει συστηνόμενος. 
Ποτέ δεν κατάλαβα γιατί επέμενε σ' αυτό το «και πολεοδόμος» και αυτός, ποτέ δεν μου εξήγησε. Και εδώ που τα λέμε, τίποτα και ποτέ δεν μου εξήγησε. Ίσως όμως, αυτή του η συνήθεια εξηγούσε από μόνη της το γιατί απέφευγε να αποκαλεί τους μικρότερους φίλους.

Κάποτε τον κρυφάκουσα να εξηγεί σε κάποιους φίλους του, πιο ηλικιωμένους απ' αυτόν βέβαια, ότι το «και πολεοδόμος» συμβόλιζε την αγωνία του μήπως οι άλλοι δεν καταλάβουν ότι γνώριζε, όχι μόνο την καλή αλλά και την κακή όψη του κόσμου.
- Σαν κατασκευή βέβαια, δομικά... όπως φωναχτά τόνιζε ο ίδιος.
- Μα μπορεί κανείς να γνωρίσει το κακό σαν δομή; πήρα αργότερα το θάρρος και τον ρώτησα.
- Ασφαλώς και μπορεί, μου απάντησε, και το καλό και το κακό, αλλά αυτό δεν έχει πρακτική σημασία. Μοιάζει μ' ένα γιατρό που γνωρίζει τα πάντα για τη δομή του ανθρώπινου σώματος, για τη σχέση της δομής αυτής με τη δομή της θεραπείας, τη δομή των φαρμάκων, αλλά δεν έχει θεραπεύσει ποτέ κανέναν.
- Γιατί ίσως δεν ξέρει τι θα πει άνθρωπος, προσέθεσα αφελώς.
- Όχι παιδί μου, απάντησε, δεν θεραπεύει γιατί δεν πιστεύει στα θαύματα, που στην πολεοδομία αντιστοιχούν στις γέφυρες.

Ξέχασα να σας πω, ότι αυτός ο φίλος μου καυχιόταν ότι είχε χτίσει όλη την Ανατολή και όταν βρισκόταν ανάμεσα σε παρέες συνέχεια έλεγε με πάθος για κτίρια πέτρινα, ξύλινα, σιδερένια, γυάλινα, για κτίρια μικρά, μεγάλα, δαιδαλώδη, για υπόγεια και για άλλα που έφταναν μέχρι τον ουρανό, για ναούς, σχολεία, φρούρια. Και αναμμένος από την αφήγηση συμπλήρωνε την αρχιτεκτονική του βεντάλια με δρόμους, πόλεις, λιμάνια, κάθε έργο που μπορεί να βάλει ο νους του ανθρώπου. 
- Αυτή η κοσμογονία δεν αφορά τη Δύση;
Ρώτησα πάλι με αφέλεια, αλλά αυτός χωρίς να στέκεται πολύ στις ερωτήσεις μου, συνέχιζε να τονίζει την Ανατολή. Οι ερωτήσεις μου τον ενθουσίαζαν, όχι γιατί τις απαντούσε, αλλά γιατί του έδιναν λαβή να ανοίγει καινούργιους ορίζοντες στις κουβέντες του.
Και ενώ ήταν συνεπαρμένος όπως ύφαινε μπροστά μας, σαν μαγικό ανατολίτικο χαλί τα κατορθώματά του, για πρώτη φορά και εγώ τον διέκοψα και για πρώτη φορά τον ρώτησα με προσποιητή περιέργεια.
- Θάχεις χτίσει και πολλές γέφυρες φαντάζομαι; 
Δεν θυμάμαι άλλη φορά τα όμορφα μαλλιά του να έμοιαζαν με κουρέλια και η όψη του με ξεχαρβαλωμένο αργαλειό, καθώς αργά και θλιμένα μου απάντησε και αυτός για πρώτη φορά ευθέως.
- Όχι παιδί μου, ... δεν έχω χτίσει ποτέ καμμιά γέφυρα.

* * *
Πέρασε αρκετή ώρα αμηχανίας. Με πολύ δυσκολία και μόνο χάριν της μακρόχρονης απροσδιόριστης σχέσης μας, μου εκμυστηρεύτηκε ότι κατά τη γνώμη του και σύμφωνα με όσα έμαθε στην Ανατολή και ο πασίγνωστος Πύργος της Βαβέλ, στην πραγματικότητα δεν ήταν πύργος. Ήταν η πρώτη μικρή και ασήμαντη οπτικά γέφυρα συννενόησης που κατέρευσε απογοητευμένη λόγω αχρηστίας. Η θρησκεία εκείνης της εποχής την μετέτρεψε συμβολικά σε πύργο για να μπερδέψει το νόημα της. Την οριζόντια κίνηση των ανθρώπων να συναντηθούν την έστρεψε σε ανοδική, προσθέτοντας έτσι περισσότερες δυσκολίες, με αποτέλεσμα να χαθούν οι άνθρωποι στους ουρανούς.
- Και γιατί δεν έμεινε στην ιστορία εκείνη η γέφυρα;
- Παιδί μου, η ιστορία, σε καμμιά πραγματική γέφυρα δεν  έκανε τη χάρη να τη διατηρήσει στη ψυχρή μνήμη της. Απ' όλες τις γέφυρες του κόσμου, κράτησε μόνο το αίσθημα της απογοήτευσης. Ίσως γιατί, όπως σου είπα παλαιότερα, οι γέφυρες αντιστοιχούν στα θαύματα, που τα απεχθάνεται η ιστορία. Και η θρησκεία επίσης τα απεχθάνεται όταν δεν τα ελέγχει.
- Μα η θρησκεία είναι γεμάτη θαύματα;
- Είναι θαύματα χωρίς ανθρώπινο νόημα. Οι αρχιτέκτονες που κοσκινίζουν τη γη, οι ιστορικοί που κοσκινίζουν τη μνήμη και η ομόλογή τους συντεχνία των ουρανών που κοσκινίζει τις επιθυμίες, φοβόνται τις γέφυρες. Αλλάζουν συνέχεια το νόημά τους και ενώ οι γέφυρες πάλλονται τις μετατρέπουν σε στατικά οικοδομήματα. 
Αυτά μου είπε ο φίλος μου, ύστερα, σηκώθηκε κουρασμένος, με αποχαιρέτησε σιωπηλά και έφυγε για πάντα.

* * *
Δεν πρέπει να νομίζουμε ότι οι γέφυρες δεν έχουν τίποτα να πουν επειδή δεν μιλούν. Αφουγκράστηκαν στους αιώνες, σε όλα τα πλάτη και μήκη της γης και των ανθρώπων, τα πιο βαρειά και τα πιό ανάλαφρα λόγια. Κατά μήκος τους καρφώθηκαν άπειρα ορατά και αόρατα βέλη. Η γέφυρες μου αποκάλυψαν ότι η μνήμη, η πίστη και η πράξη ανήκουν στην ίδια συντεχνία.
Όταν περνάς μια γέφυρα τίποτα δεν μένει πια ίδιο. Τίποτα εκτός από τις γέφυρες που μένουν πάντα ίδιες εκεί, χαμογελούν λυπημένα και κρύβουν με χάρη το βάθος του ποταμού που χωρίζει δυό ανθρώπους.

***
Όλα τα κατάλαβα, ακόμα και γιατί η μορφή αυτής της συντεχνίας πήρε σιγά-σιγά τη μορφή του πατέρα μου. Αυτό που δεν κατάλαβα είναι, το γιατί με θεώρησε άπιστο; 

(Μικρές θεές, μικρές ενοχές)
Αλέξανδρος Παπαηλιού, 28-7-2010